عوارض سطحی ماه: تفاوت بین نسخه‌ها

از ویکی نجوم
پرش به: ناوبری، جستجو
(صفحه‌ای جدید حاوی '== سطح ماه == سطح یا قسمت خارجی پوسته ی ماه همان بخش قابل مشاهده آن است.پوسته ی ما...' ایجاد کرد)
 
(بدون تفاوت)

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۹ آوریل ۲۰۱۴، ساعت ۱۰:۴۴

سطح ماه[ویرایش]

سطح یا قسمت خارجی پوسته ی ماه همان بخش قابل مشاهده آن است.پوسته ی ماه ضخامت متغیری بین 60 تا 150 کیلومتر دارد. پدیده ی جالبی که در مورد کره ی ماه پیش آمده این است که هسته ی مرکزی ماه ،در زمانی که هنوز کل کره مذاب بوده،به علت چگالی بیشتر با نیرو ی بیشتری به سمت زمین کشیده شده و باعث گردیده که هسته ی چگال تر در درون کره ی مذاب کمی جابه جا گردد.به بیان دیگر مرکز هسته از مرکز کره فاصله گرفته و به همین علت ،تفاوت ضخامت در پوسته ی ماه بوجود آمده است.در واقع در قسمت رو به زمین با نزدیک شدن هسته ی چگال به سطح از ضخامت لایه کاسته شده و بر عکس ،به علت دور شدن هسته از سطح طرف مقابل ،باعث افزایش ضخامت پوسته در آن مناطق گردیده است .

میانگین ضخامت پوسته در قسمتی که همیشه به سوی زمین است حدود 60 کیلومتر و در طرف مقابل که هیچ گاه از زمین دیده نمی شود حدود 150 کیلومتر است.سطح ماه از یک لایه غبار نرم به نام رگولیت(سنگ پوش)پوشیده شده است .این لایه بر اثر نشستن ریز شهاب ها بر روی سطح ماه بوجود آمده است.ریز شهاب ها ذرات بسیار ریز گرد و غباری هستند که از مواد اولیه تشکیل دهنده ی سیارات منظومه ی شمسی باقی مانده اند.این ذرات بسیار ریز ،که اندازه ی آن ها در حد میکرون است ،به آرامی بر سطح اجرام منظومه شمسی ،از جمله ماه، می نشینند. ضخامت رگولیت در مناطق مختلف ماه متفاوت است ،میانگین ضخامت آن را در حدود 20 ارزیابی کرده اند که البته این مقدار در کف دره ها بیشتر و در دامنه ها و مناطق پرشیب کمتر است. فضانوردانی که بر سطح ماه قدم زده اند جاپایی از خود به یادگار گذاشته اند که ممکن است میلیون ها سال بر سطح آن باقی بماند .این رد پا بر روی یک ساختار رگولیتی ،که بسیار نرم و شکل پذیر نیز هست،باقی مانده است.فقدان فرسایش زیاد در سطح ماه دلیل ماندگاری این آثار در طی میلیون ها سال است.ما در سیاره خودمان،زمین،با فرسایش به اشکال مختلف مواجه هستیم که از مهم ترین آن ها می توان به آب،باد،حرکات زمین،اثرات انسانی و ... اشاره نمود.

اما در سطح ماه اثری از این عوامل نیست.ماه نه آب دارد و نو جو و نه موجودی که بر روی آن زندگی کند. برخورد شهاب سنگ ها مهمترین عامل بروز تغییرات سطحی در ماه است.در واقع ما اثر این عامل را در سطح زمین بسیار کم مشاهده می کنیم ،زیرا جو غلیظ و ضخیم زمین همانند سپری مانع از برخورد این اجرام به سطح آن می شود .اما در ماه جوی به معنای واقعی وجود ندارد که بتواند از برخورد این شهاب سنگ ها با ماه جلوگیری کند و این به معنی آن است که سطح ماه به طور مداوم توسط شهاب سنگ ها بمباران می شود.مطالعات نشان می دهد که در هر 10 میلیون سال بر اثر برخورد شهاب سنگ ها دهانه ای به قطر 10 کیلومتر،در هر ماه دهانه ای به قطر حدود 1 متر و در هر چند دقیقه یک بار گودالی به قطر 1 سانتی متر در سطح ماه پدید می آید.

در سطح ماه عارضه های بزرگ و کوچک زیادی وجود دارند که از مهم ترین آنها می توان به دریا ها، کوه ها، رگه ها و گودال ها اشاره نمود.<ref name="multiple1"> ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال/ نوشته امیر حسن زاده، محمد احمدی و یوسف شعبانی </ref>


دریا ها[ویرایش]

گالیله در اوایل قرن هفدهم این نام را برای ناحیه های تیره و هموار سطح ماه نهاد. در واقع اولین کسانی که به سطح ماه نگاه می کردند نیز همین تصور را داشتند. آنها اشکالی را بر سطح ماه تصور می کردند.اگر شما هم هنگام ماه کامل با چشم غیر مسلح به ماه نگاه کنید می توانید مناطقی را ببینید که نسبت به نقاط دیگر ماه تیره تر هستند و ممکن است این تصور به وجود آید که در سطح ماه دریا و اقیانوس وجود دارد.همچنین اگر با یک دوربین نجومی کوچک به سطح آن بنگرید این مناطق تیره را به صورت اشکالی تقریبا دایره ای و شبیه اقیانوس های زمین خواهید دید.

امروزه مشخص شده است که دریا ها چیزی جز جریان گدازه در گذشته های دور بر سطح ماه بر اثر برخورد های عظیم شهاب سنگی و بوجود آمدن سطحی تقریبا صاف بر روی آن نیستند.به بیان دیگر با خروج مواد مذاب از قسمت های درونی ماه و پخش این مواد بر سطح آن یک دشت پر از گدازه پدید آمده که پس از سرد شدن این گدازه ها،مناطقی صاف و هموار در سطح ماه ایجاد شده است.این مناطق سبب بوجود آمدن قسمت هایی صاف در سطح ماه شده اند .دریا ها حدود 16 درصد از سطح کره ی ماه را اشغال کرده اند و بزرگ ترین آن «دریای بارش» نام دارد.<ref name="multiple1"> ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال/ نوشته امیر حسن زاده، محمد احمدی و یوسف شعبانی </ref>


کوه ها[ویرایش]

در کنار مناطق تیره یا دریا ها در سطح ماه ،مناطق روشنی نیز در سطح آن مشاهده می شود.امروزه مشخص شده است که این ها کوه ها و کوهستان های ماه هستند که بر خلاف دریاها دارای ارتفاع زیادی می باشند .این نواحی قدیمی ترین مناطق کره ی ماه به شمار می روند.به طور متوسط ارتفاع کوه ها حدود 3 کیلومتر بیش از دریا ها است.ارتفاع برخی از کوه های قطب جنوب ماه به اندازه ی قله های روی زمین و گاهی بیش تر از آن است.<ref name="multiple1"> ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال/ نوشته امیر حسن زاده، محمد احمدی و یوسف شعبانی </ref>


گودال ها[ویرایش]

هنگامی که گالیله با تلسکوپ کوچک خود به ماه نشانه رفت، سطح آن را پر از حفره های کوچک و بزرگ یافت .شاید باور آن برای بسیاری از مردم دشوار باشد که سطح ماه پر از گودال است .این دهانه ها که شبیه به دهانه های آتشفشانی زمین هستند در سرتاسر ماه وجود دارند به گونه ای که چهره آن را آبله گون کرده اند .حفره های ماه به نام دانشمندان، شخصیت های اساطیری و هنرمندان مشهور نامگذاری شده است.در بین این اسامی نام چند دانشمند ایرانی نیز به چشم می خورد که از آن جمله می توان به عبد الرحمن صوفی رازی، خواجه نصیر الدین طوسی،ابوریحان بیرونی ،ابن سینا،عمر خیام،خوارزمی و ...را نام برد.«گریمالدی» و «کلاویوس» با قطری حدود 240 کیلومتر بزرگترین حفره های ماه هستند. در مورد منشا حفره ها دو نظریه ارائه شده است :1-حفره ها به علت برخورد شهاب سنگ ها ایجاد شده اند. 2-حفره ها منشا آتش فشانی دارند و مربوط به فعالیت ها ی درونی خود ماه هستند. اکثر ماه شناسان با نظریه ی اول موافق هستند.برخی از این دهانه ها با دیواره های بلند به ارتفاع 4 تا 6 کیلومتر احاطه شده اند که منشا آتشفشانی یا برخوردی دارند.نکته ی جالب،اختلاف تعداد گودال های ماه در دو طرف آن است.آن طرفی از ماه که به زمین نزدیک است گودال های کمی دارد و بر عکس،طرف دیگر ماه پر از گودال های شهاب سنگی است و این نشان می دهد که ماه همانند یک سپر ،بسیاری از این ذرات را به سوی خود کشانده و مانع از برخورد آن ها با زمین شده است.

با یک دوربین نجومی کوچک می توانید بسیاری از این گودال های ماه را در سطح آن ببینید. معمولا این گودال ها وقتی جلب توجه می کنند که مرز بخش تاریک و روشن ماه از روی آن ها عبور نماید.اوج این زیبایی را می توان در شب های حوالی 7 یا 21 ماه قمری مشاهده نمود.به دلیل وجود گودال های بسیار زیاد در این ناحیه می توانید به راحتی و با یک ابزار نجومی ساده، گودال های زیبای ماه را مشاهده کنید.

یکی از بزرگترین و در عین حال زیباترین گودال های سطح ماه ،گودالی است که به نام کوپرنیک ،منجم مشهور لهستانی،نامگذاری شده است.مرز تاریک و روشن ماه در حوالی شب های 8 و 9 ماه قمری بر روی این گودال قرار می گیرد و تصویری بسیار بدیع از این گودال عظیم بوجود می آورد. دیدن گودال های ماه تجربه ای شیرین و لذت بخش در خاطر بسیاری از کسانی است که به آن ها نگریسته اند.<ref name="multiple1"> ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال/ نوشته امیر حسن زاده، محمد احمدی و یوسف شعبانی </ref>


رگه ها[ویرایش]

در بعضی نقاط سطح ماه مناطقی دیده می شود که شبیه کانال هستند.در گذشته و قبل از بررسی های دقیق ،خیلی ها بر این عقیده بودند که این رگه ها کانال های آبی هستند که بر سطح ماه جاری بوده اند.ولی دانشمندان دو دلیل برای ایجاد این عوارض بیان کرده اند .اول این که بر اثر فرو ریختن دهانه های گدازه ای بوجود آمده اند و دیگر این که به علت برخورد شهاب سنگ ها به سطح ماه و ایجاد گودال ،مواد زیر سطح ماه به اطراف پراکنده شده اند و به دلیل تفاوت رنگ مواد پرتاب شده با سطح ماه ،این رگه ها روشن به نظر می رسند.<ref name="multiple1"> ماه نو؛ مبانی علمی رویت هلال/ نوشته امیر حسن زاده، محمد احمدی و یوسف شعبانی </ref>

منبع[ویرایش]

<references />