فرضیه پیش سیاره

از ویکی نجوم
پرش به: ناوبری، جستجو

فرضیه پیش سیاره که در سال 1950 به وسیله ی منجم هلندی تبار آمریکایی،ج.پ.کوئیپر پیشنهاد شد،چندین قسمت از نظریه سحابی لاپلاس را تغییر می دهد.

بر طبق این نظریه:

1. گوی بزرگی از گاز و غبار،بر اثر نیروی گرانشی و گریز از مرکز،تبدیل به قرصی شد که به سرعت دوران می کرد.نود و پنج درصد ماده اصلی در نزدیکی مرکز قرص جمع شد(دیری نگذشت که این مواد به خورشید جوان سرد تبدیل شدند) و 5 درصد دیگر در قرص به جا ماند(که پس از چندی پیش سیاره هایمنظومه شمسی گردیدند).

2. تلاطم بر قرص حاکم بود وتجمع ماده بر قسمت های مختلف آن پیوسته تشکیل می شد و بی درنگ از بین می رفت. با وجود این زمانی فرا رسید که چنان تجمعی از ماده پدید آمد که جاذبه گرانشی آن به اندازه ای بود که می‌توانست بر نیرو های گسلنده تلاطم چیره شود.اندازه و جرم چنین تجمعی،با جذب ماده از محیط مجاور به سرعت رشد کرد و سرانجام پیش سیاره ای شد(یعنی قطعه ای بزرگ از گاز و غبار که می رفت تا به سیاره ای تبدیل شود).پیش سیاره های دیگر نیز به طرزی مشابه در فواصل گوناگون از خورشید تشکیل شدند.پیش سیاره های نزدیک به خورشید جرم زیادی در خود جمع نکردند،زیرا در آن فواصل قبلا خورشید خود بیشتر مواد را جذب کرده بود.پیش سیاره هایی هم که از خورشید خیلی دور بودند چندان بزرگ نشدند،زیرا در این نواحی بیرونی قرص مقدار ماده اندک بود.

3. خورشید جوان و سرد،به انقباض و گرم شدن ادامه داد.سرانجام در حدود پنج میلیارد سال پیش هسته آن به قدری گرم شد که گداخت هیدروژن به هلیوم در آن آغاز گردید. و خورشید با قدرت تمام به گسیل تابش و باد خورشیدی پرداخت.تابش و باد خورشیدی(1)تمام ماده ای که بین پیش سیاره های منظومه وجود داشته جاروب کرد و (2) پیش سیاره ها را گرم کرد و سبب شد که مقدار زیادی از جرم آن ها به فضای میان ستاره ها بگریزد.

در این جریان جاروب کردن،زمین 99.9% جرم پیش سیاره ای خود را از دست داد(جرم از دست رفته عمدتا هیدروژن و هلیوم بود).پیش سیاره ی مشتری نیز تقریبا همه جرمش (95%) را در جریان تبدیل به سیاره مشتری از دست داد.

  • امروزه رئوس فرضیه پیش سیاره کوئیپر،مورد قبول منجمان است.صورت های گوناگونی از این فرضیه ارائه شده است که در جزئیات با یک دیگر فرق دارند و ویژگی های خاصی را توضیح می دهند.فرایند های برافزایش دانه ها و خرده سنگ ها و پیدایش خرده سیارات وبالاخره تکوین پیش سیاره ها از طریق جذب ماده اطراف،در همه آن ها مشترک است.

پیش از آن که فرایند های گرما هسته ای در خورشید آغاز شود،دمای بخش داخلی منظومه شمسی به اندازه ای شده بود که مواد فرار مانند آب،متان و آمونیاک به حالت گازی در آمده باشند وبتوانند این ناحیه را ترک کنند.بنابراین خرده سیارات و سپس پیش سیاره های این قسمت بیشتر متشکل بودند از مواد غیر فرار چون آهن و سیلیکات ها(سیارات داخلی).اما در ناحیه بیرونی تر که دمایش کمتر بود،پیش سیاره ها می‌توانستند از مواد فرار تکوین یابند(سیارات بیرونی).شروع فرایند های گرماهسته ای در مرکز خورشید،موجب تشکیل باد خورشیدی شد که انتقال تکانه زاویه ای را به نواحی بیرونی امکان پذیر ساخت.

منبع[ویرایش]

کتاب نجوم به زبان ساده/ نوشته مایردگانی/ ترجمه محمدرضا خواجه پور