پانوراما

از ویکی نجوم
پرش به: ناوبری، جستجو

پانوراما یکی از تکنیک های عکاسی است که کاربرد های بسیاری در عکاسی نجومی نیز دارد. تعاریف زیادی جهت آن ارائه می گردد که از جمله آن می‌توان این عبارت را به کار برد: به هر گونه دورنمای وسیع سراسری از یک فضا، سراسرنما یا پانوراما گفته می‌شود.

کلمه پانوراما از معادل انگلیسی آن یعنی Panorama گرفته شده‌است. کلمه Panorama خود از ترکیب Pan (به معنی all = همه) و rama (به معنی sides = اطراف) ساخته شده است؛ پس می‌توان آنرا «چیزی که همه اطراف را در بر می‌گیرد» معنی کرد. به همین دلیل عکس‌های پانوراما را در فارسی عکس‌های سراسرنما نیز می‌نامند. به هر گونه بازنمایی یک منظره با زاویه‌ای باز چه در نقاشی، عکاسی یا فیلم برداری نیز سراسرنمایی گفته می‌شود.

کاربرد پانوراما در عکاسی نجومی[ویرایش]

در عکاسی نجومی، گاهی عکاس به جایی می رسد که نشان دادن یک نما در یک فریم برایش غیر ممکن یا بسیار سخت می شود، در این لحظه تکنیک پانوراما به یاری او خواهد آمد. کاربرد پانوراما در عکاسی نجومی را می‌توان از چند جهت بررسی کرد، اما برخی از سوژه های متداول این تکنیک در زیر توضیح داده ششده است.

پانوراما از کهکشان راه شیری[ویرایش]

یکی از سوژه های پر طرفدار پانوراما در عکاسی نجومی کهکشان راه شیری است. راه شیری را می‌توان در حالات مختلفی به صورت پانوراما عکاسی کرد؛ یکی از این حالات ثبت نمای سراسری از راه شیری تابستانی است. گرفتن این تصویر دو حالت دارد، در حالت نخست عکاس نوردهی های کوتاهی دارد (حداکثر 25-30 ثانیه) و از سه پایه استفاده می کند. استفاده از لنزی که دیافراگم بسیار بازی داشته باشد و لنز زوم هم نباشد می‌توان گفت ضروری است، زیرا در غیر این صورت دیافراگم بسته و تعدد عدسی ها افت نوری شدیدی ایجاد می کند که ثبت راه شیری را بسیار کم نور و رنگ و رو رفته می کند. در این سوژه فرد عکاس باید در زمانی که راه شیری بالای سر قرار گرفته از یک افق شروع کند و با حرکت دادن محور ارتفاع سه پایه تا سمت الراس برسد. سپس محور سمت را 180 درجه بچرخاند و از سمت الراس تا افق تعدادی عکس بگیرد. برای مثال در نیمکره شمالی باید از قوس شروع کرد و تا مثلث تابستانی بالا رفت، سپس مثلث تابستانی را تا زیر صورت فلکی ذات الکرسی و افق ادامه داد. واضح است که با در اختیار داشتن لنزی با فاصله کانونی کم تر تعداد فریم های مورد نیاز هم کم تر می شود. در این جور پانوراما ها به علت نوردهی کوتاه می‌توان کمی زیر افق رفت و منظره زمینی را نیز وارد کرد تا زیبایی کار دو چندان شود، البته معمولا ارزش این عکس ها همین است زیرا ثبت راه شیری به صورت تنها و بدون عوارض زمینی عکس دلچسبی نخواهد بود چون کهکشان آنچنان با شکوه ثبت نشده است.

یکی از پانوراما های راه شیری تابستانی که در آن کهکشان ما از افق جنوبی تا افق شمالی به نمایش در آمده است. عکس از بابک امین تفرشی.

اما حالت بعدی از پانوراما های راه شیری تابستانی تصاویری هستند که مدت نوردهی طولانی دارند و نیاز به ابزار ردیابی نیز خواهند داشت. این پانوراما ها جزئیات بسیاری را به نمایش می گذارند و در نگاه اول بیننده را متحیر خواهند نمود! روش کار دقیقا مانند عکاسی عمق آسمان می باشد؛ یعنی تعداد فریم های بالا با نوردهی بالای 1 دقیقه و در نتیجه استفاده از موتور ردیاب. افق در این عکس ها عموما جایی ندارد زیرا هنگام ردیابی جهت نقطه ای ماندن ستاره ها، پس زمینه زمینی محو خواهد شد. در نهایت تصویری که به دست می آید حاوی جزئیات بسیار زیادی خواهد بود و ارزش بالایی هم خواهد داشت.


پانورامای عمقی از کهکشان راه شیری که نمایانگر بسیاری از اجرام ژرفای کهکشان است. تصویر توسط John P. Gleason.

یکی دیگر از زمان های مساعد جهت ثبت تصویر پانوراما از راه شیری زمانی است که راه شیری به صورت کمانی در افق در می آید. ثبت این نوع پانوراما نیاز به عکاسی در زمان خاصی دارد.

یکی از زمان های مناسب، اندکی پس از طلوع صورت فلکی جبار و صور فلکی زمستانی است. این موقعیت از صبحگاه اواخر تیر ماه تا تقریبا اوایل شب های واپسین شب های دی ماه به زیبایی در سمت شمال آسمان دیده می شود. اگر در این زمان ها شمال آسمان را در مکانی به دور از آلودگی نوری نظاره کنید، ابتدا در شرق آسمان اجرام زیبای صورت های فلکی زمستانی دیده می شوند (سحابی جبار، خوشه پروین، تعداد زیادی خوشه باز ستاره ای و اجرامی همچون حلقه بارنارد، سحابی کالیفرنیا و ... نیز در تصویر با نوردهی طولانی مدت دیده خواهند شد). دقیقا بالای ستاره قطبی صورت فلکی ذات الکرسی، و در سمت غرب مثلث تابستانی در حال غروب است (اجرامی مانند سحابی آمریکای شمالی، سحابی تاریک لئو جنتیل و ... نیز در این منطقه قرار دارند).

تصویر پانوراما راه شیری زمستانی در افق؛ عکس از امیر رضا کامکار.

زمان مناسب دیگر برای ثبت این گونه تصاویر زمان طلوع بخش درخشان آن از مشرق است. تقریبا از صبحگاه اسفند ماه تا اوایل شب های آخر بهار و اول تابستان، بخش درخشان راه شیری در میان صورت فلکی قوس و صورت فلکی عقرب به همراه مثلث تابستانی در سمت شرق طلوع می کنند و فرصت مناسبی برای عکاسی از این سوژه جذاب پدید می آید.


تصویر طلوع راه شیری تابستانی از افق شرقی، عکس توسط Wally Pacholka.

در میان تصاویر پانورامای راه شیری، دسته ای قرار دارد که بسیار استثنایی و حیرت انگیز می باشد. در هیچ کجای کره زمین نمی‌توان در یک لحظه، مرکز درخشان راه شیری را همراه با لبه های آن مشاهده نمود؛ تکنیک پانوراما در این جا به کمک عکاس خواهد آمد. به این ترتیب که در زمان هایی مشخص در مکان مشخص تعداد زیادی عکس تهیه کرد. با کنار هم چیدن این تصاویر در کنار یکدیگر، تصویری موزاییکی از تمام نمای راه شیری به دست می آید.

تصویر استثنایی از نمای کامل راه شیری. این عکس که یکی از عکس های بسیار جالبی است که به این روش تهیه شده اند حاصل 37440 قطعه عکس و ماه ها سفر در سراسر کره زمین، نهایتا منجر به تولید عکسی شده است که با زوم کردن به هر قسمت آن می‌توان جزئیات آن بخش را مشاهده نمود!

پانوراما از صورت های فلکی[ویرایش]

دسته ای دیگر از پانوراما های نجومی که ثبت شان کار ساده ای هم نیست، گرفتن پانوراما از منطقه متوسطی از آسمان (مثلا 15*15 درجه) با تلسکوپ است! در این عکس ها عکاس با صرف چند روز یا حتی چند هفته وقت توانسته از مناطق مختلف یک صورت فلکی با استفاده از تلسکوپ عکس بگیرد و آن ها را در نرم افزار به صورت موزائیکی کنار هم قرار دهد تا تصویری با جزئیات فوق العاده ثبت گردد. تلسکوپ مناسب برای این گونه عکس ها، آپوکرومات های لوله کوتاه و سریع هستند، مثلا فاصله کانونی 400 میلی متر و نسبت کانونی 4 تلسکوپی مناسب برای استفاده از این تکنیک را می سازد.

این عکس زیبا و حیرت انگیز از سحابی ها و اجرام ژرف صورت فلکی جبار که توسط آقای Rogelio Bernal Andreo ثبت شده است، در سایت APOD نیز منتشر شده و با قاطعیت می‌توان گفت از بهترین تصاویر از این صورت فلکی است.

پانوراما های نجومی از اعماق آسمان[ویرایش]

این تصاویر در واقع همان عکس های دیپ اسکای یا عمق آسمان هستند، با این تفاوت که در چند عکس کنار همه تهیه شده اند. برای مثال اجرامی مثل سحابی پرده (ویل) یا سحابی آمریکای شمالی (NGC7000) گستردگی زیادی دارند و معمولا در کادر تلسکوپ های کوچک جای نمی گیرند (مگر همان آپوکرومات های لوله کوتاه)؛ در این جا عکاسی که تلسکوپ متوسط دارد مجبور است چند عکس از قسمت های مختلف سوژه تهیه کرده و کنار هم قرار دهد تا یک عکس موزائیکی از آن منطقه ایجاد شود؛ البته معمولا تعداد این عکس ها بیشتر 10 قطعه نیست.

منبع[ویرایش]

http://www.twanight.org/newTWAN/index.asp* http://forum.avastarco.com/*

http://astrotalk.ir/forum.php*

  • ویکی پدیا فارسی
  • فرهنگ نامه نجوم و فضا/نشر طلایی
  • نجوم به زبان ساده/نوشته مایر دگانی/ترجمه محمد رضا خواجه پور/انتشارات گیتاشناسی
  • مجله نجوم/ویژه نامه عکاسی نجومی