کره سماوی
کره سماوی
یک کره فرضی است با شعاعی بی‌نهایت (نامعلوم) که مرکز آن، مرکز زمین یا مکان ناظر (کسی که به آسمان نگاه می‌کند) است.
مقدمه[ویرایش]
هنگامی که به آسمان بالای سرخود نگاه می‌کنید، آسمان را همانند یک گنبد عظیم بر بالای سرخود می‌بینید. اگر شب هنگام این کار را انجام دهید، تصور خواهید کرد که ستارگان و سایر اجرام در آسمان مانند پونز به آسمان چسبیده شده‌اند و همگی‌شان به یک اندازه از زمین(از شما) فاصله دارند، درحالی که می‌دانیم فاصله‌ی سیارات به زمین بسیار نزدیکتر از فاصله‌ی ستاره ها به ماست و نیز می‌دانیم که فاصله‌ی ستارگان از یکدیگر نیز بسیار دور از هم و همچنین می‌دانیم که در واقع این زمین است که می گردد نه آسمان؛ اما منجمان برای راحتی در نقشه‌خوانی آسمان، این گونه تصور می‌کنند که همه‌ی اجرام آسمان همانند پونز بر یک کره‌ی عظیم به نام کره‌ی سماوی(کره‌ی آسمان) چسبیده‌اند. نکته‌ی جالب در بیان این مسأله این است که منجمان پیشین بر این باور بودند که زمین در مرکز عالم قرار دارد و ستاره ها واقعا به کره‌ی آسمان چسبیده‌اند.
در کره ی سماوی موقعیت ستارگان همان‌گونه مشخص می‌شود که بر روی زمین مشخص می‌شود؛ یعنی با استفاده از طول و عرض جغرافیایی. بدین منظور منجمان محور کره‌ی زمین که قطب‌های شمال و جنوب زمین را به یکدیگر وصل می‌کند را در فضا از هر دو سو(شمال و جنوب) ادامه می‌دهند تا کره‌ی فرضی سماوی را در دو نقطه قطع کند. منجمان به این دو نقطه قطب شمال و جنوب سماوی می گویند. به همین ترتیب، اگر خط استوای زمین در امتداد همین کره‌ی فرضی ادامه یابد، در نهایت این کره‌ی فرضی سماوی را در دایره‌ای به نام استوای سماوی قطع خواهد کرد. پس با این سیستم می‌توان موقعیت ستارگان را با استفاده از قطبین و استوای سماوی معین کرد.
دیدن این انیمیشن می‌تواند درک خوبی از کره‌ی سماوی به شما بدهد.
رایج ترین سیستمی که منجمان برای تعیین موقعیت یک جسم در کره‌ی سماوی استفاده می‌کنند، سیستم بعد-میل است.
بعد یک جسم در کره‌ی سماوی درواقع زاویه‌ای است موازی با استوای سماوی از یک نقطه‌ی خاص(مثلا محل قرار گرفتن ناظر) نسبت به جسم اندازه‌گیری می‌شود. در مسأله‌ی بعد باید به این نکته نیز توجه نمود که بعد ستاره بر حسب ساعت و دقیقه و ثانیه اندازه‌گیری می‌شود نه درجه!
میل یک جسم در کره‌ی سماوی در واقع زاویه‌ی مابین استوای سماوی و جسم مورد نظر می‌باشد.
مواضع ستارگان[ویرایش]
درست همانطور که موضع یک شی بر روی زمین توسط طول و عرض جغرافیایی آن مشخص می‌شود، به همین روش مواضع ستارگان بر روی آسمان نیز توسط خطوطی که طول و عرض را بر روی کره سماوی معلوم می‌کنند، مشخص می‌شوند. عرض سماوی بر حسب درجه به طرف شمال یا جنوب استوا اندازه‌گیری می‌شود، که استوای سماوی به عنوان تصویر استوای زمین بر روی کره سماوی تعریف شده است. عرض های شمالی و جنوبی استوا به ترتیب با علامات مثبت و منفی مشخص می‌گردند. عرض سماوی هر ستاره میل (declination) آن نامیده می‌شوند.
طول سماوی را به همان شیوه طول جغرافیایی زمین نمی‌توان تعریف کرد، زیرا خطوط طولی زمین با آن می‌چرخند و سرتاسر کره سماوی را جاروب می‌کنند. مختصات واقع بر روی کره سماوی باید در فضا ثابت باشد و با زمین حرکت کند، زیرا آنها باید محل ستارگان ثابت را توضیح دهند. ستارهشناسان با انتخاب یک نقطه ثابت بر روی استوای سماوی که نقطه شروع درجات طول سماوی می‌باشد، اتفاق نظر دارند. درست مانند نصف‌النهار گرینویچ که به عنوان نقطه صفر برای اندازه‌گیری طول جغرافیایی بر روی سطح زمین بکار رفته‌است.
بر طبق این توافق، مکان انتخاب شده بر روی استوای سماوی در یک جهت معین و از یک نقطه مشخص در صورت فلکی حوت (Pices) قرار دارد. این نقطه صفر از تقاطع دو صفحه استوا و مدار زمین، تعریف گردیده، و آن اعتدال بهاری (vernal equinox) نامیده شده‌است. به سبب حرکت تقدیمی محور چرخش زمین، نقطه اعتدال بهاری در فضا ثابت نمی‌ماند و بطور آهسته بر روی دایره‌ای حرکت می‌کند، و در هر 76000 سال مداری را کامل خواهد کرد. مرجع برای یک سال به خصوص می‌باشد، و این مختصات بر مبنای موضع طول سماوی نقطه صفر در آن سال قرار گرفته‌است.
طول سماوی که بر حسب درجه اندازه‌گیری می‌شود، قوسی از استوای سماوی است، که به سمت شرق جهت داده شده‌است و اندازه آن از صفر درجه در موضع نقطه اعتدال بهاری تا ۳۶۰ درجه که به این نقطه باز می‌گردد، می‌باشد. با انتخاب نقطه صفر بر روی استوای سماوی تعریف سیستم مختصاتی که محل ستارگان و سایر اجرام را بر روی کره سماوی معین می‌سازد، کامل می‌شود.
منابع[ویرایش]
- کتاب نجوم به زبان ساده
- ویکی پدیا فارسی
