M10

تاریخچه

چارلز مسیه M 10 را در 29 می 1764، درست یک شب بعد از کشف همسایه کم نور آن، M9 ، و یک شب قبل از کشف دیگر همسایه نزدیکش، M12 کشف نمود. وی یک «سحابی بدون ستاره» مشاهده کرد و افزود: «این سحابی زیبا و گرد می باشد و به سختی با یک تلسکوپ شکستی 3 فوتی قابل مشاهده است. با قطری درحدود 4 دقیقه قوسی.»

20 سال بعد، تلسکوپ ویلیام هرشل یک خوشه ستاره ای بسیار زیبا و به شدت فشرده را نمایان ساخت که اثری از ابر یا سحابی در آن نبود. هرشلM10 را با M53 مقایسه نمود. پسرش، جان، در 1831 نوشت: «خوشه ای با شکوه از ستارگان بسیار فشرده که به سمت داخل به تدریج نورانی‌تر می‌شود. ستارگانش از قدر 10 تا 15 هستند و در مرکز بسیار پرفروغ است. اما هسته‌ای ندیدم. قطری در حدود 6 دقیقه قوسی دارد و شی‌ایست خاص.»

دریاسالار اسمیت با استفاده از یک تلسکوپ شکستی 5.9 اینچ چنین چیزی دید: «خوشه کروی‌ای غنی از ستارگان بسیار فشرده. این جرم باشکوه، خوشه‌ای سفیدرنگ است که رنگ آن در نواحی بیرونی قدری کاهش می یابد و در مرکز بصورت شعله‌ای درخشان، متمرکز می‌شود. به راحتی با بزرگنمایی‌های متوسط قابل تفکیک است.» لرد رز بعد از رصد با تلسکوپ بزرگش، گزارش کرده است: «یک خط تیره بالای مرکز در سرتاسر خوشه کشیده شده، یا به عبارتی یک ششم بالایی خوشه بسیار کم نورتر از نواحی دیگر است.» توصیف کورتیس که بر پایه ی عکاسی وی می‌باشد بدین شرح است: «خوشه کروی روشن زیبا، به قطر حدود 8 دقیقه قوسی، بخش روشن‌تر مرکزی حدود 2 دقیقه قوسی قطر دارد.»<ref name="multiple2"> کتاب اطلس اجرام مسیه [۱] </ref>

اخترفیزیک

M10 با فاصله‌ 24750 سال نوری، کمی دورتر از همسایه نزدیکش، M12 می باشد. هم‌چنین قطر آن 140 سال نوری و بزرگ‌تر از M12 است. با جرمی به اندازه 250 هزار برابر جرم خورشیدی ، M10 یک خوشه کروی نسبتا متوسط است. ستاره‌های آن کم فلزاند که آن را از ستارگان جوان‌تر راه شیری اطرافش متمایز می‌سازد. به نظر می‌رسد خوشه و این ستارگان جوان، در مداری مشترک داخل هاله‌ی درونی کهکشان حرکت می‌کنند.

قدر ظاهری متوسط 25 ستاره ی پرنور خوشه، 14.1 است. در میان آن‌ها، یک ستاره آبی داغ از قدر 13 قابل تشخیص است که به نظر می‌رسد ، به تازگی تکامل خود به عنوان یک غول سرد روشن را به پایان رسانده و در آستانه‌ی همجوشی درون هسته‌ی داغ خود است. تاکنون فقط 4 ستاره ی متغیر در M10 شناسایی شده که 2 تای آن‌ها از متغیرهای قیفاووسی نوع 2 می‌باشند. مدل‌های تفصیلی دینامیکی برای M10 در 10 هزار میلیون سال بعد، «انقباض هسته» را پیش بینی می‌کنند؛ که تراکم ستاره‌ای بسیار بالایی از مرتبه‌ی چندصد هزار ستاره در سال نوری مکعب، در مرکز آن ایجاد خواهد کرد. این اتفاق تا به حال برای تعداد اندکی از خوشه های کروی دیگر هم رخ داده است (M15 را ببینید). بعد از انقباض، خوشه از لحاظ دینامیکی باید یک تعادل جدید پیدا کند و مدل‌های زیادی انبساط نواحی بیرونی هسته را پیش بینی کرده‌اند.<ref name="multiple2"> کتاب اطلس اجرام مسیه [۲] </ref>

رصد

M10 برخلاف دوقلوی ظاهری خود،M12 ، با چشم غیرمسلح در آسمان بکر کوهستان قابل مشاهده است. با یک دو چشمی 30 میلیمتری متوسط، در آسمان ، به شکل یک لکه‌ی سحابی‌گون، به آسانی قابل رویت است.

اولین ستاره‌ها توسط یک شکستی 3 اینچی تفکیک می‌شوند. با گشودگی 4.7 اینچ، خوشه کروی به طور کامل تفکیک می‌شود اما پس زمینه سحابی‌گون باقی می‌ماند. خوشه به طور کامل کروی بوده، دارای هسته‌ای چگال و متمرکز و قطر زاویه‌ای 10 دقیقه قوسی است. فشرده تر ازM12 به نظر می‌رسد.

تلسکوپ‌های بزرگ‌تر، یک هاله گسترده به اندازه 15 دقیقه قوسی، در اطراف بخش متراکم مرکزی آن به قطر 4 دقیقه قوسی نشان می‌دهند. دور از مرکز، تعدادی از ستاره‌های خوشه، رشته‌هایی را تشکیل می‌دهند که به جای جهت‌گیری شعاعی، جهت‌گیری مماسی دارند که ممکن است تصویری زیرکانه از ساختاری مارپیچی را تداعی کند. با این حال، قسمت تاریکی که در جنوب مرکز M10 توسط لرد رز گزارش شده است، هنوز مبهم باقی مانده است.

M10 در حدود 3 درجه شمال‌غرب M12 واقع شده است. M12 خوشه کروی‌ای بازتر است و در بررسی دقیقتر، بطور کامل دوقلوی M10 نمی‌باشد.<ref name="multiple2"> کتاب اطلس اجرام مسیه [۳] </ref>

منابع

<references />