طیف نگار

طیف نگار وسیله ای است که : (آ) اشعه ی نور را موازی هم می کند ، (ب) نور را به طیف آن تجزیه می کند (به کمک منشور یا توری پراش) و سرانجام (پ) از طیف حاصل عکس می گیرد . <ref>کتاب الفبای المپیاد نجوم و اخترفیزیک (ج اول) / محمد بهرام پور / انتشارات دانش پژوهان جوان </ref>

می‌‌‌توان ساده‌‌‌ترین طیف‌‌‌نگار را با قرار دادن یک منشور در جلو یک تلسکوپ ساخت. این وسیله طیف‌‌‌نگار منشور شیئی نام دارد. منشور، طول‌‌‌موج‌‌‌های مختلف را به‌‌‌صورت یک طیف می‌‌‌گستراند. این طیف را می‌‌‌توان ثبت و ذخیره کرد. در زمان نوردهی، معمولاً تلسکوپ را اندکی در جهت عمود بر طیف جابه‌‌‌جا می‌‌‌کنند تا پهنای طیف افزایش یابد. با این نوع طیف‌‌‌نگار، می‌‌‌توان از طیف‌‌‌های بسیاری عکس‌‌‌برداری کرد و بدین ترتیب آن‌ها را طبقه‌‌‌بندی نمود.

شکل ‏زیر اصول یک طیف‌‌‌نگار شکاف‌‌‌دار: پرتوهای ورودی از میان یک شکاف، با هم موازی شده، پس از تجزیه به‌‌‌وسیله‌‌‌ی منشور بر صفحه‌‌‌ی عکاسی یا سی‌‌‌سی‌‌‌دی تابانده می‌‌‌شوند.

اصول یک طیف‌‌‌نگار شکاف‌‌‌دار: پرتوهای ورودی از میان یک شکاف، با هم موازی شده، پس از تجزیه به‌‌‌وسیله‌‌‌ی منشور بر صفحه‌‌‌ی عکاسی یا سی‌‌‌سی‌‌‌دی تابانده می‌‌‌شوند

اطلاعات دقیق‌‌‌تر با طیف‌‌‌نگار شکاف‌‌‌دار به‌‌‌دست می‌‌‌آید (شکل بالا). در این طیف‌‌‌نگار، یک شکاف باریک در صفحه‌‌‌ی کانونی تلسکوپ قرار دارد. نور پس از عبور از شکاف، وارد همراستاساز می‌‌‌شود. این وسیله، با شکست یا بازتابش، پرتوها را موازی می‌‌‌کند. سپس نور با گذر از یک منشور به یک طیف تجزیه شده، بر روی آشکارساز متمرکز می‌‌‌گردد. امروزه قسمت اخیر یک دوربین سی‌‌‌سی‌‌‌دی است. طیف‌‌‌نگار را پس از طیف ستاره‌‌‌ای، در معرض یک طیف مقایسه قرار می‌‌‌دهند تا طول‌‌‌موج‌‌‌ها به‌‌‌دقت تعیین شود. در طیف‌‌‌نگارهای جدید که از دوربین سی‌‌‌سی‌‌‌دی بهره می‌‌‌برند، طیف مقایسه به‌‌‌صورت یک تصویر جداگانه می‌‌‌باشد. یک طیف‌‌‌نگار شکاف‌‌‌دار بزرگ را معمولاً در کانون کوده یا کانون ناسمیت تلسکوپ قرار می‌‌‌دهند.

به‌‌‌جای منشور می‌‌‌توان از توری پراش برای تولید طیف استفاده کرد. توری شامل شیارهایی بسیار باریک می‌‌‌باشد (نوعاً چند صد شیار در هر میلی‌متر). زمانی که نور از دیواره‌‌‌ی شیارها بازتابش می‌‌‌شود، پرتوهای مجاور با هم تداخل کرده، طیف‌‌‌هایی از مرتبه‌‌‌های مختلف را تولید می‌‌‌کنند. دو نوع توری وجود دارد: توری بازتابی و توری تراگسیل . در توری بازتابی، بر خلاف منشور و توری تراگسیل، هیچ نوری جذب شیشه نمی‌‌‌شود. قدرت تجزیه نور در توری معمولاً بیش‌‌‌تر از منشور است و این توانایی با افزایش تراکم شیارهای توری بیش‌‌‌تر می‌‌‌شود. در طیف‌‌‌نگار شکاف‌‌‌دار، بیش‌‌‌تر از توری بازتابی استفاده می‌‌‌کنند.<ref>مبانی ستاره‌شناسی/ هانو کارتونن و همکاران/ مترجم: غلامرضا شاه‌علی/ انتشارات شاهچراغ شیراز </ref>

منابع

<references />