عکاسی از سیارات

از ویکی نجوم
پرش به: ناوبری، جستجو

عکاسی از سیارات، یکی از تخصص های عکاسی نجومی است که روش ها و تکنیک های آن با سایر عکس های نجومی تا حدودی تفاوت دارد. در عکاسی سیارات به علت پر نور بودن آن ها عکاس نیاز به آسمان بسیار تاریک ندارد و نوردهی در مقایسه با تصاویر عمق آسمان بسیار کوتاه تر است.

شرایط موثر بر عکاسی از سیارات[ویرایش]

در حالی که عامل آلودگی نوری در این نوع عکس ها مشکلی ایجاد نمی کند، عوامل دیگری همچون شرایط دید (seeing) بسیار بر این تصاویر تاثیر گذارند.

در این عکس ها، عکاس به علت گستردگی زاویه ای بسیار پایین و در حد ثانیه قوسی، ناچار به استفاده از بزرگنمایی های بالاست؛ از این جهت اغتشاشات جوی در این بزرگنمایی تاثیر بسیار بیش تری خواهند داشت. انتخاب مکان مناسب با شرایط دید خوب می‌تواند منجر به ثبت تصویر با کیفیت تری نسبت به مکانی با اغتشاشات جوی بالا شود.

هم دمایی ابزار عکاسی با محیط بیرونی از جمله عوامل تاثر گذار بر این امر است. اختلاف دمای محیط با داخل لوله تلسکوپ می‌تواند شدیدا تصویر تشکیل شده در کانون تلسکوپ را تحت تاثیر قرار دهد؛ از این رو پیش از آغاز عکاسی ابزار کار باید با محیط هم دما بشوند.

عامل مهم دیگر زمان و مکان است. مکان تصویر برداری نباید روی سطحی مانند آسفالت یا ایزوگام باشد؛ زیرا این سطوح گرمای خورشید را در روز جذب کرده و شب باز پس می دهند. این حرارت جریان همرفتی ایجاد می کند و از مقابل لوله تلسکوپ می گذرد، در این حالت تصویری با آشفتگی شدید در کانون تلسکوپ تشکیل می گردد. پس لازم است به جای آسفالت، تلسکوپ و ابزار روس سطوحی مانند خاک و چمن قرار بگیرد.

آنگونه که از توضیحات بالا بر می آید، عبور جریان هوای گرم از مقابل اپتیک برای عکاس مشکل ساز است. زمان غروب خورشید نیز دقیقا همین مشکل وجود دارد و رصد و عکاسی در این زمان اصلا نتیجه مناسبی نخواهد داشت.

در مورد زمان عکاسی نکته دیگری هم وجود دارد و آن وضعیت سیاره در منظومه شمسی نسبت به زمین است. در سیارات درونی (عطارد و زهره)، زمانی که به بیشترین کشیدگی خود برسند بسیار مناسب است، چون فاصله زیاد تری از خورشید دارند و رصد آن ها به زمان تاریکی آسمان نزدیک تر می شود. از نظر نور هم مناسب ترین قدر ظاهری را خواهند داشت. اگرچه گستردگی زاویه ای در این زمان در حالت متوسط قرار دارد، اما فاصله ظاهری از خورشید تاثیر خوبی بر کار دارد و مساحت بیشتری از سطح سیاره نسبت به زمان نزدیک به هلال رویت پذیر است. با این حال زمان نزدیکی به مقارنه سفلی و هلال شدن سیاره هم زمان مناسبی از نظر قطر زاویه ای است و هنگام مقارنه علوی بدترین شرایط عکاسی و رصدی وجود دارد. برای سیارات بیرونی (مریخ، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون)، مناسب ترین زمان عکاسی هنگام مقابله است. در این زمان سیاره کم ترین فاصله از زمین و قطر زاویه ای بیشتری دارد. این تفاوت در سیاره مریخ بسیار زیاد است و بهترین زمان با بدترین زمان رصد آن 20 ثانیه قوسی اختلاف دارد.

بهترین زمان عکاسی از سیارات بیرونی، هنگام مقابله آن هاست. این تاثیر در سیاره مریخ شدیدا به چشم می خورد و بهترین با بدترین شرایط رصدی و عکاسی آن کاملا محسوس است. عکس از Jerry Lodriguss


با ارتفاع گرفتن از سطح تا ارتفاع 2 متری نیز می‌تواند مقداری از آشفتگی زیاد سطح را پشت سر بگذارد و تصویر را بهبود بخشد. نکته دیگر در مورد ارتفاع، ارتفاع از سطح دریاست. با افزایش ارتفاع از سطح دریا و نزدیک شدن به مناطق مرتفع و کوهستانی که مناطق بسیار خوبی برای عکاسی سیارات هستند، مقادیر اعظمی از آشفتگی های جوی پشت سر نهاده می شود و از این جهت برای عکاس بسیار به صرفه است.

و در نهایت به عنوان یک فاکتور دیگر می‌توان به ارتفاع سیاره از افق اشاره نمود. در این حالت (نزدیک شدن جرم به نصف النهار و ارتفاع گرفتن آن) نور جرم مورد نظر از لایه نازک تری نسبت به افق عبور می کند و اغتشاشات جوی تاثر کمتری خواهند داشت.

ابزار ایده آل[ویرایش]

1.تلسکوپ: می دانیم سیارات گستردگی زاویه ای کمی دارند، حداکثر قطر زاویه ای سیارات مربوط به سیاره زهره در بهترین حالت است که به در هنگام گذر از برابر خورشید به یک دقیقه قوسی می رسد. با این شرایط نیاز به بزرگنمایی بالا محسوس است. بزرگنمایی خود به قطر تلسکوپ و فاصله کانونی آن بستگی دارد؛ قطر بالاتر امکان استفاده از بزرگنمایی بالاتر را به همراه دارد و فاصله کانونی هم توان استفاده از بزرگنمایی بالا را فراهم می سازد. با این توصیف تلسکوپی با نسبت کانونی بالا، مثلا f/10 به بالا مناسب تر است. اپتیک مناسب برای عکاسی از سیارات فاصله کانونی 2000 به بالا و قطر دهانه 8 اینچ و بزرگ تر می باشد. توان تفکیک اپتیک نیز که معلول میزان گشودگی دهانه تلسکوپ است عامل مهم دیگر در آشکا ر شدن جزئیات سطحی بیش تر است.

با این وصف به نظر می رسد بهترین انتخاب ها برای عکاسی سیارات تلسکوپ های اشمیت کاسگرین باشند. این تلسکوپ ها هم کیفیت و هم نسبت کانونی ایده آلی دارند. از انواع ماکسوتف نیز مناسب ترند زیرا نسبت کانونی ماکسوتف ها بسیار بالاست و دیگر نمی‌توان از آن ها برای عکاسی عمق آسمان استفاده کرد. شکستی ها گزینه مناسبی نیستند زیرا استفاده از شکستی هایی بال فاصله کانونی زیاد هزینه بسیار بالایی هم خواهد داشت.


تلسکوپ های اشمیت کاسگرین که به سبب نسبت کانونی مناسب، بهترین انتخاب جهت عکاسی از سیارات می باشند.

2.بارلو: یکی از راه های افزایش فاصله کانونی و نزدیک شدن به حداکثر بزرگنمایی، استفاده از بارلو است. بارلو ها معمولا ضریب افزایش بزرگنمایی 2x، 3x و 5x دارند و بدین معنا که مثلا بارلوی 2x فاصله کانونی تلسکوپی با فاصله کانونی 1000 میلی متر را به 2000 می رساند.

استفاده از بارلو مستلزم به کار بری بارلو با کیفیت است. کمپانی Tele Vue بارلو هایی با کیفیت فوق العاده و البته قیمت زیاد تولید می کند که انتخاب های بسیار مناسبی هستند. در قیمت های کمتر کمپانی ORION نیز بارلو های خوبی تولید کرده است. استفاده از بارلو بی کیفیت اصلا منطقی نیست و از کیفیت تصویر می کاهد.

3.استفاده از وبکم به جای دوربین عکاسی: هوای مقابل تلسکوپ دائما در حال تغییر است، ممکن است زمانی که عکس گرفته می شود وضعیت در بدترین حالت خود باشد. راه برطرف کردن این مشکل می‌توان به جای دوربین عکاسی DSLR از وبکم های بسیار ارزان تر استفاده کرد. فیلمی که با وبکم از سیاره تهیه می شود حاوی چند صد یا بیش از هزار فریم است، اگرچه کیفیت فریم های ان به اندازه عکس به دست آمده از دوربین عکاسی نیست، اما جدا کردن بهترین فریم ها از بین این تعداد عکس تاثیر بسیار خوبی در تصویر نهایی دارد. به طوری که از نظر کیفیت تصویر به دست آمده از دوربین عکاسی بسیار با تصویر وبکم متفاوت می باشد.

وبکم مورد استفاده ممکن است رنگی یا سیاه و سفید باشد؛ در وبکم های سیاه و سفید جهت به دست آوردن تصویر رنگی باید با استفاده از سه فیلتر قرمز، سبز و آبی به عکس رنگی رسید.

وبکم ها بهتربن انتخاب برای عکاسی از سیارات هستند؛ اما باز هم استفاده از دوربین به جای وبکم غیر ممکن نیست. تصویر بالا از سیاره مشتری توسط دوربین عکاسی Canon EOS 450D گرفته شده است. عکس از سجاد اصغری.

4.مقر: در بزرگنمایی های بالا، یکی از ابزار های کمکی عکاس مقر دارای موتور ردیاب است. در این بزرگنمایی جرم مورد نظر به سرعت از میدان دید خارج می شود، استفاده از مقر های ردیاب می‌تواند این حرکت را خنثی کرده و میدان دید را در حین تهیه فیلم با وبکم ثابت نگه دارد.

نکاتی در خصوص عکاسی از سیارات[ویرایش]

در کل دو نکته اساسی در عکاسی از سیارات اهیمت فراوانی دارد: فوکوس صحیح و هم خطی اپتیک.

تلسکوپ هایی نظیر انواع تلسکوپ بازتابی همواره به موجب حمل و نقل از هم خطی اپتیکی خارج می شوند و لازم است عمل هم خط سازی در آن ها پیش از عکاسی یا رصد انجام گردد. در صورتی که این عمل انجام نشود تصویر بسیار بدی شکل خواهد گرفت که قابل مقایسه با حالت مناسب آن نیست. عمل هم خط سازی را می‌توان به صورت چشمی و یا با استفاده از هم کننده لیزری به صورت دقیق تر انجام داد.

فوکوس صحیح را شاید بتوان مهم ترین عامل ایجاد یک عکس مناسب از یک سیاره دانست. به کار بردن فوکوسر های دو سرعته تاثیر خیلی زیادی بر فوکوس نهایی دارد. در یک گام پیشرفته تر نیز فوکوسر های موتور دار بهترین فوکوس ممکن را در حالی که از تماس دست با فوکوسر جلوگیری شده خلق می کنند.

پردازش تصویر به دست آمده[ویرایش]

پس از تهیه یک فیلم کوتاه با وبکم، سه مرحله در پردازش تصویر به صورت نرم افزاری پیش رو خواهد بود. نخست تبدیل فیلم به فریم های سازنده و انتخاب بهترین فریم هاست. برای این کار می‌توان از نرم افزار قدرتمند Virtual Dub استفاده نمود. در مرحله بعد باید فریم های متخب را روی هم انداخت (Stack). این عمل را می‌توانیم در نرم افزار RegiStax انجام بدهیم. در نهایت هم نرم افزار مهم فتوشاپ تنظیمات نور، شارپنس و سایر عوامل را به صورت استاندارد در می آورد.


تصویر به دست آمده از سیاره مشتری با استفاده از وبکم؛ عکس از Jerry Lodriguss

منبع[ویرایش]

وبگاه http://telescope.ir/

وبگاه http://www.astroc.ir/

مجله نجوم/شماره 149/ویژه نامه عکاسی نجومی