در حال ویرایش ابیراهی

تغییر شکل در تصویر به دست آمده از هر عدسی یا آیینه. تمام عدسیها، آینه ها، منشورها و به طور کلی تمام دستگاههای که از یک یا چند مورد از آنها استفاده می کنند ایده آل نبوده و دارای خطا یا ابیراهی می باشند.

در سیستمهای نوری هر انحرافی از تصویر کامل تحت عنوان ابیراهی مطرح می‌شود که این انحراف برای نور تکرنگ شامل ابیراهی کروی ، ابیراهی کما ، انحنای میدان ، اعوجاج و آستیگماتیسم می‌باشد. نور مرکب علاوه بر ابیراهیهای مذکور ابیراهی رنگی نیز خواهد داشت.

در سیستمهای نوری مرکزدار و عدسیها چنین فرض می‌شود که در تمام حالات از طرف جسم دسته باریکی اشعه که شعاع اصلی آن عمود بر سطح عدسی باشد، می‌تابد. همچنین ، جسم کوچک ، عمود بر محور اصلی و نور تابشی تک‌رنگ فرض می‌شود، ولی در عمل شرایط فوق موجود نیست، در نتیجه تصویری که توسط دستگاهی ، از یک جسم حاصل می‌شود، با تصویر نظری یکسان نمی‌باشد، یعنی در نتیجه عدم رعایت تقریب گاوس و بکار نبردن نور تک‌رنگ معایبی در تصویر حاصل می‌شود و هر انحرافی از تصویر کامل تحت عنوان ابیراهی مطرح می‌شود.

در [[تلسکوپ]] های شکستی نور وارد [[عدسی]] ها شده و می شکند ، با توجه به این که نور های مختلف در فاصله های مختلفی کانونی می شوند اشکالی به وجود می آید که به آن ابیراهی رنگی گویند. به این صورت که اگر در [[چشمی]] نگاه کنیم شاهد یک هاله آبی در اطراف جرم خواهید بود.

برای رفع این مشکل عدسی های از دو بخش تشکیل می شوند که به چنین عدسی هایی عدسی های آکروماتیک می گویند .عدسی های آکروماتیک را از یک جز همگرا و با جنسی که نور سفید را کم تر [[تجزیه]] می کند و یک جز واگرا که به گونه ای است که تجزیه آن بیشتر از شکستش باشد می سازند.در عدسی حاصل از ترکیب این دو جز [[نور]] سفید به وسیله عدسی همگرا به هنگام عبور از عدسی واگرا خنثی می شود ولی شکست نور در عدسی همگرا تقریبا حفظ می شود (در واقع تجزیه نمی شود).

چون شعاع نور از [[عدسی]] بگذرد تنها شکسته نمی شود بلکه به رنگ های تشکیل دهنده اش نیز تجزیه میشود.این خاصیت بسیار نا مطلوبی برای عدسی به شمار می رود.هر شعاع نور سفید که از سمت چپ وارد عدسی می شود به رنگین کمان کوچکی از رنگ ها تجزیه  میشود.اصطلاح نور سفید به معنی نور معمولی است که از خورشید ستارگان و غیره ساطع می شود.این نور در واقع ترکیبی از رنگ های رنگین کمان است که خوب هم به هم امیخته اند.چون هر یک از رنگ هایی که در این نور سفید وجود دارد به زاویه ای می شکند که اندکی با زاویه رنگ های دیگر فرق دارد عدسی این رنگ ها را از هم جدا می سازد.

==یک آزمایش برای مشاهده ‌ابیراهی رنگی==

 

=== ابیراهی تکفام ===

این نقیصه عدسی هایی است که سطح کروی دارند.اکثر عدسی های سطح کروی دارند و سطح های پیشین و پسین این عدسی های کروی شکل اند . این قبیل عدسی ها نمی توانند نور را به درستی کانونی کنند . شعاع های نوری که از نزدیکی لبه این عدسی های می گذرد بیش از شعاع های [[نور]]ی است که از مرکز عدسی شکسته می شوند و به این ترتیب یکی از دو شعاع نوری با دیگری اختلاف پیدا میکندو دراین صورت تصویر حاصله تار میگردد.

این خطا کاملا با کنجنمایی رنگی متفاوت است. خطای کروی حتی وقتی که هیچ [[تجزیه]] [[نور]]ی هم صورت نگیرد ممکن است وجود داشته باشد. اگر سطوح [[عدسی]] به جای آن که کروی باشند [[سهمی]] وار ساخته شوند این خطا برطرف شده و شاهد خطای کروی نخواهید بود.انحنای یکی عدسی سهمی وار در لبه ها کمتر از مرکز آن است و اشعه موازی را در کانون مشخص واحدی جمع میکند.

به طور کلی اگر در سیستمی توان و ضریب شکست عدسیها ثابت بماند با تغییر انحناء عدسیها و فاصله بین شان و تغییر اندازه و مکان دهانه بند ها ، انحناء میدان ثابت ولی شکل خطوط  T  و  S  تغییر می کند . در شکل زیر سه حالت مختلف نمایش داده شده است .