اتمسفر

اتمسفر یا جَو که از ترکیب دو واژه یونانی atmos به معنای بخار (هوا) و sphere به معنای کره ساخته شده ، نام كلی است كه به هوا ( گازهایی) كه سطح یك سیاره را احاطه كرده اند اطلاق می شود. در منظومه شمسی ، سیارات از نظر وجود اتمسفر تنوع زیادی دارند.

نکته قابل اشاره در مورد اتمسفر سیارات این است که هر چه نیروی گرانش وارده از طرف جرم مرکزی به این لایه های گازی بیشتر باشد توان نگه داشتن گازهای فرار بیشتری در جو فراهم می آید. مثلا مشتری با گرانش قوی خود می تواند گازهای فراری همچون هیدروژن و هلیوم را در جو خود نگه دارد. از طرف دیگر فاصله سیارات از خورشید نیز در ترکیب جو موثر است. به این ترتیب که انرژیی که از طرف خورشید به گازهای موجود در جو سیارات می رسد ، موجب بیشتر شدن سرعت حرکت گرمایی آنها از سرعت گریز از گرانش سیاره میشود. به همین دلیل تیتان، تریتون و پلوتو با وجود گرانش کم میتوانند جو خود را حفظ کنند.

عطارد به دلیل نزدیكی به خورشید تقریبآ جو ندارد . برخلاف عطارد ، سیاره زهره جو بسیار غلیظی دارد كه حتی دیدن سطح سیاره را برای ما غیر ممكن میكند و همیشه فقط می توانیم جو و ابرهای بالای سطح آنرا مشاهده كنیم .

سیاره مریخ جو دارد ، اما از جو زمین رقیق تر است و درصد اكسیژن كمتری از جو زمین دارد .

سیارات گازی هم كم و بیش جو دارند ، اما به دلیل گازی بودن سطح آنها ، تفكیك دقیق جو از سطح سیاره در لایه های زیرین مشكل است . به همین دلیل در مورد ضخامت جو این سیارات نظرات مختلفی وجود دارد .

اما جو زمین شاید اساسی ترین دلیل وجود حیات بر روی این سیاره باشد. بر خلاف تصور اكثر افراد جو زمین ضخامت چندانی ندارد.

البته در بعضی منابع ضخامت جو زمین تا 1000 كیلومتر نیز ذكر شده است . اما 90 درصد جو زمین در ارتفاع كمتر از 16 كیلومتری قرار دارد و در ارتفاعات بالا تر رقیق و رقیق تر میشود و در واقع نمیتوان مرز دقیقی بین آخرین لایه جو زمین و فضای بیرون از جو مشخص كرد. جو زمین شامل 78% نیتروژن ، 21% اكسیژن و درصد كمی دی اكسید كربن ، آرگون و سایر گازها است .

جو زمین عامل ایجاد پدیده های مختلف نجومی هم هست :

بارش شهابی به دلیل برخورد شهاب ها باجو زمین به وجود می آید.

چشمك زدن ستارگان هم به دلیل وجود جو زمین و شکست پیاپی نور در آن است. در خارج از جو نور ستارگان ممتد و بدون چشمك زدن دیده می شود.

همچنین وجود جو مقدار قابل توجهی از دید ما نسبت به جهان را تغییر میدهد و تا حدودی تاثیر نامطلوبی بر روی کیفیت تصویر تلسكوپ های مرئی میگذارد.

به همین دلیل از 2 دهه قبل نسل جدیدی از تلسکوپ ها به نام " تلسكوپ های فضایی " ایجاد شدند تا با استقرار در خارج از جو ، بدون مزاحمت تلاطمات جوی ، تصویر بهتر و دقیق تری به كیهانشناسان ارائه كنند .