اریس: تفاوت بین نسخه‌ها
(خنثی‌سازی ویرایش 3559 توسط Mahtabe kavir (بحث)) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | [[پرونده:Animation_showing_movement_of_2003_UB313-2-.gif|thumb|300px|left| در این پویانمایی حرکت اریس دیده می‌شود. این سه عکس پیاپی در مدت سه ساعت گرفته شده که از کنار گذاشتن آن‌ها حرکت جسمی در بالا سمت چپ تصویر به دست آمده و اریس یافته شد.]] | |
| − | + | '''اریس''' (الهه جنگ در یونان و معادل ایرانی آن '''ایندره''') یا «اریس ۱۳۶۱۹۹» که پیشتر با نام «۲۰۰۳ یو بی ۳۱۳» خوانده می‌شد، یک [[سیاره کوتوله]] است که در ۵ ژانویه ۲۰۰۵ توسط ستاره‌شناسان مشاهد شد و در ۲۹ ژوئیه همان سال خبر کشف آن انتشار یافت. | |
| − | + | ||
| − | + | این کشف سر و صدای زیادی در مجامع علمی برپا کرد. اریس (۲۰۰۳یو بی۳۱۳) از [[پلوتون]] بزرگ‌تر بود و به همین دلیل، یابندگان بر [[سیاره]]بودن این سیارک پافشاری می‌کردند. جرم سیاره هم ۲۷٪ بیشتر از [[پلوتون]] ارزیابی شد. سرانجام رای‌گیری در مورد سیاره‌بودن خود پلوتون انجام شد؛ پلوتون را از فهرست سیاره‌ها کنار گذاشتند و ردهٔ تازه‌ای به نام [[سیاره کوتوله]] پدید آمد. | |
| − | + | ||
| − | + | == کشف == | |
| − | + | اریس در ۵ ژانویه سال ۲۰۰۵ به دست یک گروه از اخترشناسان با نام‌های [[مایک براون]]، [[چاد توریجیلو]] و [[دیوید رابینو ویتز]] با استفاده از عکس‌هایی که در [[۲۱ اکتبر]] ۲۰۰۳ گرفته شده بود پیدا شد. این گروه سال‌ها به شیوهٔ برنامه‌ریزی شده برای یافتن چیزهای نو در [[سامانه خورشیدی]] کار کرده بود و پیش از آن، چند جسم دیگر مانند [[سدنا]] را هم یافته‌بود. | |
| − | + | ||
| − | + | == طبقه‌بندی == | |
| − | + | اریس در ردهٔ [[سیاره کوتوله|سیاره‌های کوتوله]] قرار گرفته و همچنین یک [[جسم فرانپتونی]] (TNO) است که به مدارهای دورتر از فاصلهٔ میانگین [[نپتون]] تا خورشید گفته می‌شود. | |
| − | + | ||
| − | + | اریس در آغاز به عنوان سیارهٔ دهم شناسانده شد. اما پس از آن، با کشف اجرام دیگری با اندازه‌های مشابه، [[اتحادیه بین‌المللی اخترشناسی|انجمن جهانی اخترشناسی]] (IAU) این نام را برداشت و هم‌اکنون، اریس همانند [[پلوتون]] یک [[سیاره کوتوله]] شمرده می‌شود. | |
| − | + | ||
| − | + | == نام‌ها == | |
| − | + | === اریس === | |
| − | + | اریس از نام یک الههٔ یونانی گرفته شده که به معنای جنگ و ناسازگاری است. پیش از آن، اریس توسط رسانه‌ها با نام‌های گوناگونی چون زینا یا لیلا هم خوانده شده‌بود. | |
| − | + | ||
| − | [ | + | === ایندره === |
| − | + | ایندره، ایزدِ تندر هندوان و ایرانیان کهن بود که خدای جنگ نیز شمرده می‌شد و شکست‌ناپذیر بود. جنگ او با ورتره، دیو خشکی و خشکسالی، که آبها را در آسمان نگهداشته بود، در وداها و ادبیات ودایی معروف است. ایندره در این جنگ ورتره را شکست می‌دهد و آبها را آزاد می‌کند و باران از آسمان فرو می‌ریزد. | |
| − | + | [[http://cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=178 دائره المعارف بزرگ اسلامی]] | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | بیشینه فاصلهٔ آن از خورشید تقریباً ۹۷ | + | == مدار == |
| − | + | دورهٔ گردش اریس به دور خورشید ۵۵۶٫۷ سال است و هم‌اکنون در دورترین نقطه ممکن از خورشید جای گرفته‌است. به جز دنباله‌دارهای بسیار دور، اریس و ماهش دورترین پیکره‌های آسمانی هستند که در سامانه خورشیدی یافت شده‌اند. | |
| − | + | بیشینه فاصلهٔ آن از خورشید تقریباً ۹۷ [[واحد نجومی]] و کمینهٔ فاصله‌اش، ۳۸ واحد نجومی است. این نشان می‌دهد که اریس گاهی نزدیک‌تر از پلوتون و گاهی دورتر از آن نسبت به زمین است. | |
| − | + | ||
| − | + | [[پرونده:2006-16-a-full-1-.jpg|thumb|300px|left| نمایی هنری از اریس و ماه آن [[دیسنومیا]]. دیسنومیا نقطهٔ مایل به سرخ بالای اریس است.]] | |
| − | + | ||
| − | + | == اندازه، جرم و چگالی == | |
| − | + | قطر اریس ۲۴۰۰ کیلومتر است که از [[پلوتون]] بزرگ‌تر است و جرم آن نیز ۲۷ درصد بیشتر از پلوتون می‌باشد. | |
| − | + | ||
| − | + | == جو و پوسته == | |
| − | + | گروه یابنده سیاره کوتوله پس از یافت اریس کار را با [[بیناب‌نمایی]] ادامه دادند و با آشکارسازی نور [[فروسرخ]] در ۲۵ ژانویه ۲۰۰۵، [[یخ]] و [[متان]] را در آن شناسایی کردند که نشان‌دهندهٔ همانندی آن با [[پلوتون]] بود. | |
| − | + | ||
| − | + | به خاطر مدار اریس دمای آن میان (۲۴۳- تا ۲۱۷-) درجهٔ سلسیوس است. سطح اریس از پوستهٔ بسیار نازکی از [[متان]] که منشا آن احتمالاً از درونش است احاطه گردیده. ولی در مورد پلوتون احتمالاً تحت دگرگونی‌های شیمیایی و پرتوهای خورشیدی، متان سطح کمی به رنگ قرمز گرویده و نمایی اخرایی رنگ به وجود آورده‌است. اما متان سطح اریس بشتر به زرد تمایل دارد و علت این موضوع فاصلهٔ بیشترش از خورشید است . | |
| − | + | ||
| − | + | == ماه اریس == | |
| − | + | دانشمندان در سال ۲۰۰۵ از شیوهٔ تازه‌ای به نام [[نورشناسی سازگار]] برای [[رصد]] بهره گرفتند و گروه [[تلسکوپ کک]] در [[هاوایی]] توانست ماه این کوتوله سیاره را بیابد. آن‌ها نام [[دیسنومیا]] را برای آن برگزیدند؛ ولی پیش از آن، یابندهٔ ماه، نام خودمانی [[گابریل]] را روی آن گذاشته بود. | |
| + | |||
| + | == منابع == | ||
| + | ویکی پدیای فارسی [[http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3 1]] | ||
نسخهٔ ۲۲ آوریل ۲۰۱۲، ساعت ۱۸:۰۵
اریس (الهه جنگ در یونان و معادل ایرانی آن ایندره) یا «اریس ۱۳۶۱۹۹» که پیشتر با نام «۲۰۰۳ یو بی ۳۱۳» خوانده می‌شد، یک سیاره کوتوله است که در ۵ ژانویه ۲۰۰۵ توسط ستاره‌شناسان مشاهد شد و در ۲۹ ژوئیه همان سال خبر کشف آن انتشار یافت.
این کشف سر و صدای زیادی در مجامع علمی برپا کرد. اریس (۲۰۰۳یو بی۳۱۳) از پلوتون بزرگ‌تر بود و به همین دلیل، یابندگان بر سیاره‌بودن این سیارک پافشاری می‌کردند. جرم سیاره هم ۲۷٪ بیشتر از پلوتون ارزیابی شد. سرانجام رای‌گیری در مورد سیاره‌بودن خود پلوتون انجام شد؛ پلوتون را از فهرست سیاره‌ها کنار گذاشتند و ردهٔ تازه‌ای به نام سیاره کوتوله پدید آمد.
محتویات
کشف
اریس در ۵ ژانویه سال ۲۰۰۵ به دست یک گروه از اخترشناسان با نام‌های مایک براون، چاد توریجیلو و دیوید رابینو ویتز با استفاده از عکس‌هایی که در ۲۱ اکتبر ۲۰۰۳ گرفته شده بود پیدا شد. این گروه سال‌ها به شیوهٔ برنامه‌ریزی شده برای یافتن چیزهای نو در سامانه خورشیدی کار کرده بود و پیش از آن، چند جسم دیگر مانند سدنا را هم یافته‌بود.
طبقه‌بندی
اریس در ردهٔ سیاره‌های کوتوله قرار گرفته و همچنین یک جسم فرانپتونی (TNO) است که به مدارهای دورتر از فاصلهٔ میانگین نپتون تا خورشید گفته می‌شود.
اریس در آغاز به عنوان سیارهٔ دهم شناسانده شد. اما پس از آن، با کشف اجرام دیگری با اندازه‌های مشابه، انجمن جهانی اخترشناسی (IAU) این نام را برداشت و هم‌اکنون، اریس همانند پلوتون یک سیاره کوتوله شمرده می‌شود.
نام‌ها
اریس
اریس از نام یک الههٔ یونانی گرفته شده که به معنای جنگ و ناسازگاری است. پیش از آن، اریس توسط رسانه‌ها با نام‌های گوناگونی چون زینا یا لیلا هم خوانده شده‌بود.
ایندره
ایندره، ایزدِ تندر هندوان و ایرانیان کهن بود که خدای جنگ نیز شمرده می‌شد و شکست‌ناپذیر بود. جنگ او با ورتره، دیو خشکی و خشکسالی، که آبها را در آسمان نگهداشته بود، در وداها و ادبیات ودایی معروف است. ایندره در این جنگ ورتره را شکست می‌دهد و آبها را آزاد می‌کند و باران از آسمان فرو می‌ریزد. [دائره المعارف بزرگ اسلامی]
مدار
دورهٔ گردش اریس به دور خورشید ۵۵۶٫۷ سال است و هم‌اکنون در دورترین نقطه ممکن از خورشید جای گرفته‌است. به جز دنباله‌دارهای بسیار دور، اریس و ماهش دورترین پیکره‌های آسمانی هستند که در سامانه خورشیدی یافت شده‌اند. بیشینه فاصلهٔ آن از خورشید تقریباً ۹۷ واحد نجومی و کمینهٔ فاصله‌اش، ۳۸ واحد نجومی است. این نشان می‌دهد که اریس گاهی نزدیک‌تر از پلوتون و گاهی دورتر از آن نسبت به زمین است.
اندازه، جرم و چگالی
قطر اریس ۲۴۰۰ کیلومتر است که از پلوتون بزرگ‌تر است و جرم آن نیز ۲۷ درصد بیشتر از پلوتون می‌باشد.
جو و پوسته
گروه یابنده سیاره کوتوله پس از یافت اریس کار را با بیناب‌نمایی ادامه دادند و با آشکارسازی نور فروسرخ در ۲۵ ژانویه ۲۰۰۵، یخ و متان را در آن شناسایی کردند که نشان‌دهندهٔ همانندی آن با پلوتون بود.
به خاطر مدار اریس دمای آن میان (۲۴۳- تا ۲۱۷-) درجهٔ سلسیوس است. سطح اریس از پوستهٔ بسیار نازکی از متان که منشا آن احتمالاً از درونش است احاطه گردیده. ولی در مورد پلوتون احتمالاً تحت دگرگونی‌های شیمیایی و پرتوهای خورشیدی، متان سطح کمی به رنگ قرمز گرویده و نمایی اخرایی رنگ به وجود آورده‌است. اما متان سطح اریس بشتر به زرد تمایل دارد و علت این موضوع فاصلهٔ بیشترش از خورشید است .
ماه اریس
دانشمندان در سال ۲۰۰۵ از شیوهٔ تازه‌ای به نام نورشناسی سازگار برای رصد بهره گرفتند و گروه تلسکوپ کک در هاوایی توانست ماه این کوتوله سیاره را بیابد. آن‌ها نام دیسنومیا را برای آن برگزیدند؛ ولی پیش از آن، یابندهٔ ماه، نام خودمانی گابریل را روی آن گذاشته بود.
منابع
ویکی پدیای فارسی [1]
