اریس
<img src="/images/thumb/c/c4/Animation_showing_movement_of_2003_UB313-2-.gif/300px-Animation_showing_movement_of_2003_UB313-2-.gif" _fck_mw_filename="Animation showing movement of 2003 UB313-2-.gif" _fck_mw_location="left" _fck_mw_width="300" _fck_mw_type="thumb" alt="" class="fck_mw_frame fck_mw_left" /> اریس (الهه جنگ در یونان و معادل ایرانی آن ایندره) یا «اریس ۱۳۶۱۹۹» که پیشتر با نام «۲۰۰۳ یو بی ۳۱۳» خوانده می‌شد، یک <a _fcknotitle="true" href="سیاره کوتوله">سیاره کوتوله</a> است که در ۵ ژانویه ۲۰۰۵ توسط ستاره‌شناسان مشاهد شد و در ۲۹ ژوئیه همان سال خبر کشف آن انتشار یافت.
این کشف سر و صدای زیادی در مجامع علمی برپا کرد. اریس (۲۰۰۳یو بی۳۱۳) از <a _fcknotitle="true" href="پلوتون">پلوتون</a> بزرگ‌تر بود و به همین دلیل، یابندگان بر <a _fcknotitle="true" href="سیاره">سیاره</a>بودن این سیارک پافشاری می‌کردند. جرم سیاره هم ۲۷٪ بیشتر از <a _fcknotitle="true" href="پلوتون">پلوتون</a> ارزیابی شد. سرانجام رای‌گیری در مورد سیاره‌بودن خود پلوتون انجام شد؛ پلوتون را از فهرست سیاره‌ها کنار گذاشتند و ردهٔ تازه‌ای به نام <a _fcknotitle="true" href="سیاره کوتوله">سیاره کوتوله</a> پدید آمد.
محتویات
کشف
اریس در ۵ ژانویه سال ۲۰۰۵ به دست یک گروه از اخترشناسان با نام‌های <a _fcknotitle="true" href="مایک براون">مایک براون</a>، <a _fcknotitle="true" href="چاد توریجیلو">چاد توریجیلو</a> و <a _fcknotitle="true" href="دیوید رابینو ویتز">دیوید رابینو ویتز</a> با استفاده از عکس‌هایی که در <a _fcknotitle="true" href="۲۱ اکتبر">۲۱ اکتبر</a> ۲۰۰۳ گرفته شده بود پیدا شد. این گروه سال‌ها به شیوهٔ برنامه‌ریزی شده برای یافتن چیزهای نو در <a _fcknotitle="true" href="سامانه خورشیدی">سامانه خورشیدی</a> کار کرده بود و پیش از آن، چند جسم دیگر مانند <a _fcknotitle="true" href="سدنا">سدنا</a> را هم یافته‌بود.
طبقه‌بندی
اریس در ردهٔ <a href="سیاره کوتوله">سیاره‌های کوتوله</a> قرار گرفته و همچنین یک <a _fcknotitle="true" href="جسم فرانپتونی">جسم فرانپتونی</a> (TNO) است که به مدارهای دورتر از فاصلهٔ میانگین <a _fcknotitle="true" href="نپتون">نپتون</a> تا خورشید گفته می‌شود.
اریس در آغاز به عنوان سیارهٔ دهم شناسانده شد. اما پس از آن، با کشف اجرام دیگری با اندازه‌های مشابه، <a href="اتحادیه بین‌المللی اخترشناسی">انجمن جهانی اخترشناسی</a> (IAU) این نام را برداشت و هم‌اکنون، اریس همانند <a _fcknotitle="true" href="پلوتون">پلوتون</a> یک <a _fcknotitle="true" href="سیاره کوتوله">سیاره کوتوله</a> شمرده می‌شود.
نام‌ها
اریس
اریس از نام یک الههٔ یونانی گرفته شده که به معنای جنگ و ناسازگاری است. پیش از آن، اریس توسط رسانه‌ها با نام‌های گوناگونی چون زینا یا لیلا هم خوانده شده‌بود.
ایندره
ایندره، ایزدِ تندر هندوان و ایرانیان کهن بود که خدای جنگ نیز شمرده می‌شد و شکست‌ناپذیر بود. جنگ او با ورتره، دیو خشکی و خشکسالی، که آبها را در آسمان نگهداشته بود، در وداها و ادبیات ودایی معروف است. ایندره در این جنگ ورتره را شکست می‌دهد و آبها را آزاد می‌کند و باران از آسمان فرو می‌ریزد. [<a href="http://cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=178">دائره المعارف بزرگ اسلامی</a>]
مدار
دورهٔ گردش اریس به دور خورشید ۵۵۶٫۷ سال است و هم‌اکنون در دورترین نقطه ممکن از خورشید جای گرفته‌است. به جز دنباله‌دارهای بسیار دور، اریس و ماهش دورترین پیکره‌های آسمانی هستند که در سامانه خورشیدی یافت شده‌اند. بیشینه فاصلهٔ آن از خورشید تقریباً ۹۷ <a _fcknotitle="true" href="واحد نجومی">واحد نجومی</a> و کمینهٔ فاصله‌اش، ۳۸ واحد نجومی است. این نشان می‌دهد که اریس گاهی نزدیک‌تر از پلوتون و گاهی دورتر از آن نسبت به زمین است.
<img src="/images/thumb/3/33/2006-16-a-full-1-.jpg/300px-2006-16-a-full-1-.jpg" _fck_mw_filename="2006-16-a-full-1-.jpg" _fck_mw_location="left" _fck_mw_width="300" _fck_mw_type="thumb" alt="" class="fck_mw_frame fck_mw_left" />
اندازه، جرم و چگالی
قطر اریس ۲۴۰۰ کیلومتر است که از <a _fcknotitle="true" href="پلوتون">پلوتون</a> بزرگ‌تر است و جرم آن نیز ۲۷ درصد بیشتر از پلوتون می‌باشد.
جو و پوسته
گروه یابنده سیاره کوتوله پس از یافت اریس کار را با <a _fcknotitle="true" href="بیناب‌نمایی">بیناب‌نمایی</a> ادامه دادند و با آشکارسازی نور <a _fcknotitle="true" href="فروسرخ">فروسرخ</a> در ۲۵ ژانویه ۲۰۰۵، <a _fcknotitle="true" href="یخ">یخ</a> و <a _fcknotitle="true" href="متان">متان</a> را در آن شناسایی کردند که نشان‌دهندهٔ همانندی آن با <a _fcknotitle="true" href="پلوتون">پلوتون</a> بود.
به خاطر مدار اریس دمای آن میان (۲۴۳- تا ۲۱۷-) درجهٔ سلسیوس است. سطح اریس از پوستهٔ بسیار نازکی از <a _fcknotitle="true" href="متان">متان</a> که منشا آن احتمالاً از درونش است احاطه گردیده. ولی در مورد پلوتون احتمالاً تحت دگرگونی‌های شیمیایی و پرتوهای خورشیدی، متان سطح کمی به رنگ قرمز گرویده و نمایی اخرایی رنگ به وجود آورده‌است. اما متان سطح اریس بشتر به زرد تمایل دارد و علت این موضوع فاصلهٔ بیشترش از خورشید است .
ماه اریس
دانشمندان در سال ۲۰۰۵ از شیوهٔ تازه‌ای به نام <a _fcknotitle="true" href="نورشناسی سازگار">نورشناسی سازگار</a> برای <a _fcknotitle="true" href="رصد">رصد</a> بهره گرفتند و گروه <a _fcknotitle="true" href="تلسکوپ کک">تلسکوپ کک</a> در <a _fcknotitle="true" href="هاوایی">هاوایی</a> توانست ماه این کوتوله سیاره را بیابد. آن‌ها نام <a _fcknotitle="true" href="دیسنومیا">دیسنومیا</a> را برای آن برگزیدند؛ ولی پیش از آن، یابندهٔ ماه، نام خودمانی <a _fcknotitle="true" href="گابریل">گابریل</a> را روی آن گذاشته بود.
منابع
ویکی پدیای فارسی [<a href="http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3">1</a>]
