در حال ویرایش اولین تلسکوپ ها

{{نیازمند منبع}}

[[پرونده:telescop.jpg|چپ|قاب]]

[[پرونده:telescop2.jpg|چپ|قاب]]



سال 2009 در بزرگداشت چهارصدمین سال اولین [[تلسکوپ]] جهان به دست [[گالیله]] به عنوان سال نجوم انتخاب شد. در مدت 400 سال پس از اختراع و ساخت این تلسکوپ که قطر آینه اش تنها دو سانتیمتر بود قطر آینه تلسکوپها امروزه به 42 متر رسیده است.

گالیه در قرن هفدهم میلادی محاسبه کرد که زمین کروی است. کلیسای آن روز که به اندیشه های بطلمیوسی پایبندی تعصب آمیزی داشت این ادعای گالیله را رد کرد و از این دانشمند فلورانسی خواست که نظریه مسطح بودن زمین را تائید کند. هر چند تاریخ نجوم غرب امروزه گالیله را به عنوان اولین کسی می شناسد که تئوری کروی بودن زمین را مطرح کرد اما این [[ابوریحان بیرونی]] بود که در قرن 10 میلادی (هفت قرن پیش از گالیه) نه تنها کروی بودن زمین را اثبات کرد بلکه توانست شعاع کره [[زمین]] را هم اندازه گیری کند به طوری که امروزه دانشمندان با در اختیار داشتن آخرین پیشرفتهای علمی و فناوری شعاع زمین را تنها با 15 کیلومتر اختلاف اندازه گیری کرده اند.

همچنین درحالی که اولین تلکسوپ مدرن در سال 1609 به دست گالیله ساخته شد و سالها طول کشید تا [[رصدخانه]] ها در غرب ایجاد شوند در سال 1261 میلادی (حدود چهار قرن پیش از گالیله) [[رصدخانه مراغه]] به سفارش [[دانشمند]] بزرگ ایرانی [[خواجه نصیرطوسی|خواجه نصیرالدین توسی]] ساخته شد. در این رصدخانه عظیم انواع مختلف دستگاههای سنتی [[ستاره شناسی]] از جمله [[ذات ‌الربع دیواری]] به شعاع ۴۳۰ سانتیمتر، کره‌ های [[ذات ‌الحلق]]، [[حلقه انقلابی]]، [[حلقه اعتدالی]] و [[حلقه سموت]] نصب شده بودند.

[[تلسکوپ]] دستگاهی است که به علم کمک می کند تا حقایق [[کیهان]] را رصد کند. در حقیقت هیچ علمی با دستگاه خود شناخته نمی شود. این درحالی است که نماد واضح و مشخص ستاره‌شناسی تلسکوپ است و نجوم تنها علمی است که با دستگاه علمی خود معرفی می شود.


اولین تلسکوپ مدرن را که در واقع یک دوربین نجومی ابتدایی بود گالیله ساخت و اولین رصد خود را در 30 نوامبر 1609 انجام داد. همچنین ساختار هیچ دستگاه علمی به اندازه تلسکوپ ساده نیست. یک لنز یا یک آینه نور را جمع آوری و متمرکز می کند. سپس یک لنز دیگر تصویر را بزرگنمایی کرده و امکان دیدن آن چیزی را فراهم می کند که چشم انسان به تنهایی هرگز قادر به دیدن آن نیست.

به گزارش مهر، اما اگر تلسکوپ که به این سادگی متولد شده همچنان اصل کاربرد خود را حفظ کرده است در طول زمان رشد نمی کرد هرگز نمی توانست راهی را باز کند که از آن راه انسان به فضا سفر کرد. در حقیقت با ورود الکترونیک در ساخت تلسکوپها گامهای مهمی در جهت رشد و توسعه این دستگاه ساده اما مهم برداشته شد.

همچنین امروزه تلسکوپها به روباتهایی متصل شده اند که در فضا به کشف و رصد منظومه شمسی و عمق آسمان می پردازند. این تلسکوپهای روباتیک نه تنها در نور مرئی بلکه در طیف تمام پرتوهای الکترومغناطیس نیز رصدهای خود را انجام می دهند.
امروزه در بزرگداشت دانشمندانی چون گالیله و نیوتن نمونه های نمادینی از دستگاههای ساده ای که آنها ساخته بودند بازسازی شده اند به طوری که یک کپی از تلسکوپ آینه ای که نیوتن ایده آن را داد و یک نسخه از دوربین چشمی گالیله ساخته شده است.

امروزه مهمترین تلسکوپهای دنیا را آژانسهای فضایی اروپا و آمریکا (اسا و ناسا) تولید می کنند و در حال حاضر بزرگترین تلسکوپ دنیا "تلسکوپ بسیار عریض" (VLT) نام دارد که در روی کوهستان "پارانال" واقع در شیلی نصب شده است. در VLT چهار آینه استوانه ای هر یک به طول 2/8 متر نور را جمع آوری می کنند. قدرت تمام این آینه ها برابر با قدرت یک تلسکوپ با قطر آینه 15 متری است.

این درحالی است که دنیای نجوم به این دستگاه اکتفا نمی کند و در تلاش است تا در دهه های آینده تلسکوپهایی با قطر 24، 30 و 42 متر نیز بسازد.

این تلسکوپها در جمع آوری نوری که خبرهایی را از کیهان می آورد نسبت به تلسکوپهای امروزی از 3 تا 10 برابر قدرتمندتر خواهند بود. تلسکوپ با قطر آینه 42 متری که قرار است به دست دانشمندان اروپایی ساخته شود، "تلسکوپ بی نهایت عریض اروپا" (ELT) نامگذاری شده است.





در حال حاضر چشمهای استوانه ای دیگری نیز به سوی آسمان خیره شده اند که از آن جمله می توان به دو تلسکوپ "کک" با آینه مرکب هر یک به قطر  10 متر اشاره کرد که در رصدخانه "مائونا کئا" در جزایر هاوایی قرار دارند. تلسکوپ اسپانیایی با آینه 4/10 متری نیز از مدتی قبل در جزایر قناری وارد عمل شده و تلسکوپ عریض دو چشمی از دو آینه هر یک به طول 4/8 متر نیز در آریزونا ساخته شده است.
تلسکوپ VLT که در حال حاضر لقب بزرگترین تلسکوپ دنیا را یدک می شود، در شب بین 25 و 26 می 1990 اولین چشم خود را گشود. اولین آینه 2/8 متری این تلسکوپ "آنتو" نام دارد. "آنتو" در زبان بومیان ساکن کوههای آند به معنی "خورشید" است. در ادامه، دومین آینه به نام "کوئین" به معنی "ماه"، سومین آینه به نام "ملیپال" به معنی "صلیب جنوبی" و سرانجام چهارمین آینه به نام "یپون" به معنی "ونوس" چشم باز کردند.
فعالیت تحقیقاتی سه آینه دیگر از آوریل 1999 آغاز شد. از آن زمان تا آغاز سال 2008 تعداد مقالات نجومی که به کمک VLT انجام شد به بیش از 2 هزار و 200 رسید که از این تعداد بیش از 500 مقاله تنها در سال 2007 منتشر شد.
"پیشنهادات" (propose) علمی که همه ساله بر پایه استفاده از تلسکوپ VLT ارائه می شوند در حدود هزار و 500 است که این تعداد شش برابر بیشتر از پیشنهاداتی است که امکان بررسی آنها وجود داشته باشد.
بیشترین مقولاتی که چشمهای VLT به دنبال آنها می گردند شامل تکامل کهکشانها تا ماده و انرژی تاریک است که به نظر می رسد 95 درصد از جهان را ساخته اند. همچنین ابرنواختران و سیاه چاله های غول پیکر، اسرار لامپهای گامایی و کشف کهکشان‌های اطراف ستارگان دیگر از دیگر مقولات مورد توجهی است که با این تلسکوپ بررسی می شوند.
قطر چشم اولین تلسکوپی که به دست گالیه ساخته شد تنها دو سانتیمتر بود که تنها توانست به ماه نگاه کند، درحالی که چشمهای 42 متری تلسکوپهای آینده قادر خواهند اعماق کیهان را به انسان نشان دهند، با وجود این نباید هرگز از یاد برد که پایه های نجوم به دست ستارهشناسان و دانشمندان بزرگ ایرانی بنا نهاده شد

[[رده:ابزارهای نجومی]]