بارش شهابی: تفاوت بین نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱ اوت ۲۰۱۲، ساعت ۰۹:۰۲

دنباله‌دارها در مدارهای بيضی نسبتا كشيده‌ای به دور خورشید حركت می‌کنند و غالبا در مسير حركتشان از جايی در نزدیکی مدار سيّارات (از جمله زمين) عبور مي كنند.

در طول مسير حركت دنباله دار ذرّاتي بر اثر تبخير در فضا باقي مي مانند.

زمين چند ماه بعد به اين نقطه از مدارش مي رسد (نزديك ترين فاصله دنباله دار از زمين).

در اين زمان اين ذرات با جو زمين بر خورد مي كنند و بر اثر اصطكاك ورود به جو مي سوزند و ردي از نور بر جا مي گذارند كه به اين پديده "شهاب " مي گوييم.

در بارش هاي شهابي، زمين از مركز توده به جا مانده از دنباله دار ها عبور ميكند و به يك باره تعداد بسيار زيادي شهاب در يك شب ديده مي شوند كه به اين پديده بارش شهابي مي گوييم. تعداد شهاب هايي كه در يك ساعت ديده مي شوند را با ZHR مشخص مي كنند.

همه شهاب ها به طور موازي وارد جو زمين مي شوند ولي در بارش هاي شهابي به طور كاملآ ظاهري به نظر مي رسد كه همه شهاب ها از يك نقطه در آسمان رها مي شوند (به دليل اثرپرسپكتيو، مثلا ريل هاي راه آهن در فاصله دور چنين به نظر مي رسد كه همديگر را قطع كرده اند).

آن نقطه از آسمان در هر بارش در يك صور فلکی خاص قرار دارد كه نام بارش شهابي را به آن صورت فلكي منسوب ميكنيم و به اين نقطه كانون بارش گوييم.

بارش هاي شهابي در زمان هاي مشخصي از سال روي مي دهند.

رصد بارش شهابی

نخستين پرسش منجمان آماتور برای آغاز رصد بارش های شهابی اين است که چه چيز هايی را بايد رصد کنيم؟ چگونه رصد کنيم و رصد هايمان را ثبت کنيم ؟ پاسخ اين پرسش وابسته به هدف از رصد بارش شهابی است. گاهی رصدگر با وجود آنکه دلباخته ی زيبايی های آسمان شب است اما فقط به منظور تماشای اين پديده چشم به آسمان دوخته است . او از ديدن هر تير شهاب لذتی بی اندازه می برد . اما رصدگر ديگری قصد دارد در کنار اين شوق زيبا ، کار علمی انجام دهد . در اين حالت بايد در ثبت مواردی از بارش شهابی کوشش کند تا گزارش او کاربرد علمی داشته باشد . هر شهابی که در آسمان ظاهر می شود ، دارای مشخصاتی است که لازم است ابتدا با آنها آشنا شويم :

قدر :شهاب ها هم مانند ستاره ها درخشندگی متفاوتی دارند که با مقياس قدر بيان می شود.قدر شهاب بيانگر مقدار روشنايی آن در هنگام اوج درخشش است.قدر شهاب را به کمک مقايسه ی درخشندگی اش باستاره ها می توان تعيين کرد که البته اين کار تقريبی است و با تمرين و تجربه می توان دقت آن را بالا برد

طول رد: برخی از شهاب ها رد بلند و برخی ديگر ردی کوتاه دارند . طول ظاهری مسيری که يک شهاب طی می کند طول رد گفته می شود و بر حسب درجه بيان می شود. برای اندازه گيری اين کميت می توانيد از همان مقياس های رايج زاويه سنجی استفاده کنيد .

رنگ: شهاب ها رنگ های مختلفی دارند . وقتی جسم سازنده ی شهاب ( شهابواره ) واردجو می شود ، با برخورد به مولکول های گاز می سوزد و گرمای آن موجب يونيزه شدن گازهای اطراف می شود . رنگ شهاب نشان دهنده ی رنگ عنصری است که بيش از همه يونيزه شده است .

مدت دوام: درخشش شهاب ها نا پايدار است و به سرعت خاموش می شوند. شما فقط می توانيد شهاب ها را بر حسب مدت دوامشان به چند دسته سريع ، متوسط و کند تقسيم کنيد .

دود: بعضی از شهاب ها پس از خاموشی ، از خود در آسمان رد دود مانندی به جا می گذارند. دود آذر گوی ها ، يعنی شهاب های پرنورتر از سياره زهره تا چند دقيقه در آسمان ديده می شود. اما سرانجام برا ثر جابه جايی لايه های جوی ، پخش و ناپديد می شود.

سرعت ساعتی سمت الرأسی

مهمترين مشخصه هر بارش ، تعداد شهاب های آن است . بارش های شهابی هر سال در زمان مشخصی روی می دهند . در دوره ای چند روزه ، هنگامی که زمين ازمدار دنباله دار مزبور می گذرد . تعداد شهاب ها به ميزان قابل توجهی افزايش و سپس کاهش می يابد . بيشترين تعداد شهاب های هر بارش را با کميتی به نام " سرعت ساعتی سمت الرأسی " ( ZHR ) بيان می کنند . ZHR تعداد شهاب های قابل مشاهده برای يک نفر در مدت يک ساعت و در شرايط مناسب است . يعنی در شرايطی که کانون بارش در سمت الرأس (بالاترين نقطه در آسمان ) و آسمان کاملا" صاف و تاريک باشد. منظور از آسمان تاريک ، آسمانی با حد قدر ۶/۵ است.

كاري كه يك رصدگر بايد انجام بدهد تعيين شهاب بارشي و شمارش و تخمين مشخصات آن است. براي اينكه وقت و تمركز از دست نرود مي توانداز يك همكار براي يادداشت نكات بهره بگيرد.پس از پايان رصد مي توان آن را در اختيار مراكز نجومي معتبر قرار داد و به بررسي و تجزيه وتحليل داده ها پرداخت.

برخی از بارش های شهابی مهم سال

• بارش برساوشي

• بارش جباری

• بارش اسدی

• بارش جوزايي

• بارش ربعي

• بارش شلیاقی

بارش اتا دلوی

منابع

کتاب نجوم دینامیکی