خورشید گرفتگی

از ویکی نجوم
پرش به: ناوبری، جستجو

خورشید گرفتگی یاکسوف وقتی رخ میدهد که مرکز زمین ، ماه نو و خورشید در یک خط واقع شوند؛ به عبارت دیگر ماه ضمن گردش انتقالی خود، به دور زمین در مقابل خورشيد قرار میگیرد و از رسیدن نور آن به ما جلوگیری به عمل می اورد. بسته به موقعیت قرار گرفتن ماه در هنگام گرفتگی، ممکن است کسوف کامل یا حلقوی باشد.

هنگامی خورشید گرفتگی روی میدهد که ماه بین زمین و خورشید قرار گیرد

پیشینیان کسوف را نشانه پایان کار دنیا می انگاشتند و در آیین های مختلف مراسمی خاص برای رفع آن برگزار می نمودند.

موقعی که خورشید گرفتگی اتفاق می افتد (به ویژه خورشید گرفتگی کامل)، تاریکی غیرطبیعی فضای آسمان را در برمیگیرد، دما پایین می آید و در هنگام روز ستارگان و بعضی از سیارات آسمان را همچون شب می توان دید. هنگامی که کسوف کامل باشد، فقط چند دقیقه طول می کشد و در نوار باریکی از زمین برای ساکنان قابل دیدن است. بنابراین احتمال دیدار آن در سرزمینی که اقامت داریم کم و حدود یک بار در هر 360 سال است. لذا جویندگان کسوف برای دیدار گرفتگی های کامل اغلب به نوار باریکی مسافرت میکنند که این نوع گرفتگی در آن نوار روی دهد.

توصیه می شود هیچگاه نه با چشم تنها، نه با دوربین و نه با تلسکوپها (در صورتی که فیلترهای مناسب روی انها تعبیه نشده)، نباید مستقیم در خورشید گرفته (به ویژه گرفتگی های جزئی) نگریست، زیرا تابش آن باعث آسیب شدید چشم شده و ممکن است کوری دائمی پدید آورد.



اهمیت علمی کسوف کلی

کسوف کلی فرصت منحصر به فردی را فراهم می آورد که چند نوع پژوهش انجام گیرد: 1.جو خورشید را بهتر از هروقت دیگر می توان در هنگام کسوف مطالعه کرد؛خاصه عکس های زیادی از طیف درخشی گرفته می شود که هم برای تعیین دقیق ضخامت لایه واگردان و هم در مطالعات مربوط به عناصر شیمیایی تشکیل دهنده این لایه،به کار می آید. 2.زمان های تماس ماه و خورشید در هنگام کسوف،برای آزمون فرمول هایی به کار می رود که در تعیین حرکات نسبی این اجرام مورد استفاده قرار می گیرد. 3.کسوف اهی کلی دهه های اخیر برای آزمون (خم شدن)نسبیتی نور به کار رفته اند.بنابر نظریه نسبیت عام انیشتین نور ستارگان در عبور از نزدیکی خورشید در نتیجه کشش گرانشی جرم خورشید بر شعاع های نور،باید اندکی خم شود.مقداری که نظریه نسبیت انیشتین برای این (خم شدن) به دست می دهد ، به دقت زیاد و آنچه در مواقع کسوف کلی به دست آمده ، سازگار است .


پیش بینی گرفت ها

امروزه با محاسبات کامپیوتری که به سادگی انجام میشود میتوان تا دقت کسری از ثانیه گرفت ها را پیش بینی کرد.ولی خودمان نیز میتوانیم با استفاده از نقشه هاو ابزار های ساده دیگری که در اختیار داریم ، محاسبات را با دقت خوبی انجام دهیم.


فصل گرفتگی

به مدت زمانی که ظول می کشد تا خورشید یک گره قرار بگیردفصل گرفتگی گفته میشودکه تقریبا 32 روز طول میکشدو اگر در این مدت ماه در حالت نو باشد خورشید گرفتگی روی میدهد.فصل گرفتگی ماه نیز در حدود 22 روز است که اگر ماه زمانی که در گزه است کامل باشد گرفتگی روی میدهد.


انواع خورشید گرفتگی

1-کلی

2-حلقوی

3-جزئی

4- مختلط

خورشید گرفتگی کلی

خورشید گرفتگی كلی زمانی به وقوع می پیوندد كه اندازه ی ماه و خورشید در آسمان(از دید ناظر زمینی) به یك اندازه باشد.

خورشید گرفتگی کلی

به عبارت دیگر وقتی زمین در اوج مداری خود باشد و ماه نیز در حضیض مداری خود باشد این نوع خورشید گرفتگی به وقوع می پیوندد. از فواید این نوع خورشید گرفتگی نسبت به خورشید گرفتگی های دیگر می توان به رویتتاج خورشید در هنگام وقوع خورشید گرفتگی كامل اشاره كرد كه در انواع دیگر خورشید گرفتگی این امر به وقوع نمی پیوندد.








خورشید گرفتگی حلقوی

و حال به یك نوع خورشید گرفتگی زیبا به نام خورشید گرفتگی حلقوی می رسیم . در این نوع خورشید گرفتگی به این علت كه اندازه ی خورشید در آسمان از ماه بزرگ تر است ماه نمیتواند تمام سطح خورشید را بپوشاند به عبارتی مخروط سایه ی ماه به زمین نمی رسد و وقتی ماه در مركز خورشید قرار میگیرد حلقه ای به دور آن تشكیل ی شود كه به همین علت خورشید گرفتگی حلقوی نام گرفته است.

خورشید گرفتگی حلقوی

اما علت این امر این است كه ماه در اوج مداری خود قرار دارد و زمین در حضیض است و این عامل باعث به وجود آمدن این حادثه می گردد.




خورشید گرفتگی جزئی

در این نوع خورشید گرفتگی ماه فقط می تواند قسمتی از سطح خورشید را بپوشاند . این نوع خورشید گرفتگی زمانی رخ می دهد كه مدار ماه به دور زمین دقیقا از مقابل خورشید عبور نكند و میزانی انحراف داشته باشد و همین عامل باعث میشود كه تنها قسمتی از سطح خورشید به وسیه ی ماه پوشیده شود.

خورشید گرفتگی جزئی















خورشید گرفتگی مختلط

این نوع خورشید گرفتگی كه تركیبی از دو نوع خورشید گرفتگی كلی و حلقوی است یكی از نادر ترین انواع خورشد گرفتگی است زیرا فاصله ی خورشید و ماه از زمین باید به یك میزان خاصی باشد تا این نوع خورشید گرفتگی رخ دهد. خورشید گرفتگی مختلط ابتدا با خورشید گرفتگی حلقوی شروع شده و بعد با خورشید گرفتگی كلی به كار خود ادامه میدهد و در پایان با یك حالت حلقوی كار خود را به پایان می رساند. اما چرا؟؟؟؟!!!

علت این امر این است كه سایه ی مخروط ماه در ابتدا به سطح زمین نمیرسد اما پس از حركت سایه به علت كروی بودن زمین (شكم داشتن زمین)با سطح زمین برخورد می كند و خورشید گرفتگی كلی در آن نواحی زمین رخ میدهد و بعد از مدتی سایه از سطح زمین بلند شده و خورشید گرفتگی شكل حلقوی به خود می گیرد تا این كه ماه از مقابل خورشید كنار رود و خورشید گرفتگی به پایان برسد.

منابع

نجوم به زبان ساده،نوشته مایردگانی

وبلاگ سپهر نیلگون

کتاب الفبای المپیاد نجوم و اختر قیزیک