رخگرد

از ویکی نجوم
نسخهٔ تاریخ ‏۱۷ سپتامبر ۲۰۱۲، ساعت ۲۰:۰۸ توسط Mojtaba.m (بحث | مشارکت‌ها) (رخگرد روزانه)
پرش به: ناوبری، جستجو
پرونده:Lunar libration with phase2.gif
بازسازی نحوه رخگرد ماه طی یك ماه قمری

رخگرد به طور کلی به تغییراتی که در سطح قابل مشاهدۀ ماه رخ می دهد و ما به عنوان ناظر زمینی مشاهده گر آن هستیم رخگرد یا لیبراسیون گفته می شود. این رخ گرد به سه نوع اصلی تقسیم بندی می شود: رخگرد طولی، رخگرد عرضی و رخگرد روزانه در نتیجه رخگرد طولی، رصدکننده نه تنها می‌تواند "چهره" ماه را ببیند بلکه "گونه هایش" را هم می‌تواند مشاهده کند. بر اثر رخگرد عرضی، رأس "پیشانی" و زیر "چانه" ماه متناوبا آشکار می‌شود. رخگردهای روزانه به مکان بیننده بر روی زمین بستگی دارد.


عوامل ایجاد این پدیده

عوامل ایجاد کننده این پدیده عبارتند از :

  • 1-بیضی بودنمدار ماه.که باعث می شود سرعت زاویه ای ماه در مدارش تغییر کندو رخگردطولی را ایجاد می کند.


  • 2- میل مداری ماه نسبت به صفحه دایره البروج . که باعث رخگرد عرضی می شود.


رخگرد باعث می‌شود که بیننده از زمین بتواند مجموعاً 59 درصد از سطح ماه را ببیند.


رخگرد طولی

تغيير سرعت مداري ماه حول زمين معلول رخگرد طولي است


همان طور که میدانید ماه در حرکات مداری خود بدورزمین از قوانین سه گانه کپلر طبعیت می کند.از آنجاییکه مدار چرخش ماه بدور زمین بیضی است بر اساس قانون دوم کپلر هرگاه ماه به زمین نزدیکتر شود سرعت حرکت مداری آن بیشتر وهرگاه از آن دور شود سرعت حرکت مداری آن کمتر می شود.

بنابراین سرعت حرکت مداری ماه به دور زمین نیز ثابت نیست.از طرف دیگر سرعت چرخش ماه بدور خود ثابت است.این تفاوت سرعت در حرکت انتقالی ماه با حرکت وضعی اش باعث جلوافتادن یا عقب ماندن سطح رو به زمین ماه می شود که نتیجه آن نوسان چهره ی ماه به چپ و یا راست است.در نتیجه در مواقعی ما می توانیم بخش هایی از شرق یا غرب ماه را ببینیم که قبلا" دیده نمی شد.حداکثر مقدار این تغییر حدود 9/7 درجه می باشد،به این معنی که حداکثر جابجایی افقی قرص ماه 9/7 درجه است.این پدیده مانند آن است که شما یک کره را حول یکی از محورهای آن به سمت راست ویا چپ بچرخانید.گ

در این حالت فرضا با چرخاندن آن به سمت راست،مناطقی از سمت چپ آن دیده می شود،درحالیکه مناطق لبه سمت راست آن از دید شما پنهان می شود. در نتیجه شما می توانید بخش های بیشتری از جسم را در طول یک بازه ی زمانی ببینید.نکته مهمی ک باید به آن اشاره کرد ای است که رخگرد ماه با چشم غیر مسلح وبرای افراد عادی قابل تشخیص نیست.با بررسی عوارض سطح ماه،بویژه در لبه ها،با ابزار های نجومی وهمچنین کمی تجربه می توان این پدیده را مشاهده نمود.






رخگرد عرضی

تمايل محور دوران ماه ، معلول رخگرد عرضي است

این نوع رخگرد به علت تمایل محور چرخش کره ماه با صفحه دایرة البروج(صفحه مدار حرکت زمین به دور خورشید)به وجود می آید.مقدار این تمایل محوری حداکثر 6/6 درجه است که از مجموع تمایل مداری ماه با دایرة البروج (حدود 1/5 درجه)وتمایل محور چرخش ماه نسبت به مدار حرکتی اش(حدود5/1 درجه)بدست می آید.رخگر عرضی موجب می شود که ناظر زمینی اندکی فراتر از قطب شمال واندکی پایین تر از قطب جنوب ماه که در حالت عادی قابل رویت نیستند را مشاهده کند.به بیان ساده بر اثر این نوع رخگرد ،ماه به سمت بالا یا پایین نوسان می کند.

رخگرد روزانه

اثر رخگرد باعث تغيير موقعيت عوارض لبه هلال ماه مي‌شود.جابه‌جايي درياي بحران‌ها به وضوح مشخص است




این نوع رخگرد در اثر موقعیت ناظر در کره زمین به وجود می آید.نیم کره هایی از ماه که توسط دو ناظر که در دو سوی کره قابل مشاهده هستند تفاوت های اندکی با هم دارند.قطر زمین در مقایسه با فاصله آن از ماه قابل توجه است.پس از گذشت 12 ساعت(نصف شبانه روز)شخصی که روی استوا است به اندازه قطر زمین در فضا جابجا می شود واین باعث می شود که مکان ناظر نسبت به ماه تغییر کند واین شخص مناطق دیگری از سطح ماه را ببیند.البته مقدار این نوع رخگرد حداکثر یک دجه خواهد بود واین مقدار به حدی کم است که تشخیص آن به سختی میسر است.برای اینکه این پدیده را با یک مثال به خاطر بسپارید کافی است یک جسم را در فاصله ای در مقابل خود قرار دهید.آنگاه به سمت راست ویا چپ حرکت کنید.متوجه می شوید که در اثر این حرکت،زوایای مختلفی از جسم را می توانید ببینید.

پدیده رخگرد بویژه در مورد هلال های بسیار باریک می تواند نقش مهمی در بررسی وضعیت رویت پذیری هلال ایفا کند.

منابع

ویکی پدیا

کتاب ماه نو نوشته امیر حسن زاده؛ محمد احمدی,یوسف شعبانی