در حال ویرایش سایوز
هشدار: شما وارد نشدهاید. نشانی آیپی شما برای عموم قابل مشاهده خواهد بود اگر هر تغییری ایجاد کنید. اگر وارد شوید یا یک حساب کاربری بسازید، ویرایشهایتان به نام کاربریتان نسبت داده خواهد شد، همراه با مزایای دیگر.
این ویرایش را میتوان خنثی کرد.
لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که میخواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثیسازی ویرایش را به پایان ببرید.
نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
سطر ۱: | سطر ۱: | ||
− | + | سایوز | |
− | |||
− | + | ||
+ | فضاپیمای سایوز (به روسی: Союз) پرکارترین، پراستفادهترین و پرعمرترین فضاپیمای سرنشیندار جهان است. این فضاپیما در اوایل دهه شصت میلادی زیر نظر سرگئی کارالیوف ابتدا به منظور سفر انسان به ماه طراحی شد. پس از پایان مسابقه فضایی برای رسیدن به ماه، سایوز برای حمل فضانوردان شوروی سابق و سایر کشورها به ایستگاههای فضایی سالیوت و آلماز بکار رفت. در سال ۱۹۷۵ میلادی در طی پروژه آزمایشی آپولو-سایوز نقش مهمی بازی کرد، و پس از آن وسیله اصلی برای رفت و آمد به ایستگاه فضایی میر بود. امروزه، گونههای جدید فضاپیمای سایوز برای فرستادن فضانوردان به مدار زمین و ایستگاه فضایی بینالمللی بکار میروند. در آینده از سایوز برای سفر به ماه استفاده خواهد شد. | ||
− | نخستین پرواز آزمایشی و بدون سرنشین سایوز در تاریخ ۷ آذر ۱۳۴۵ (۲۸ نوامبر ۱۹۶۶) و نخستین پرواز سرنشیندار آن در تاریخ ۳ اردیبهشت ۱۳۴۶ (۲۳ آوریل ۱۹۶۷) انجام شد. | + | نخستین پرواز آزمایشی و بدون سرنشین سایوز در تاریخ ۷ آذر ۱۳۴۵ (۲۸ نوامبر ۱۹۶۶) و نخستین پرواز سرنشیندار آن در تاریخ ۳ اردیبهشت ۱۳۴۶ (۲۳ آوریل ۱۹۶۷) انجام شد. انوشه انصاری در تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۸۵ (۱۸ سپتامبر ۲۰۰۶) توسط فضاپیمای سایوز تیامای-۹ به ایستگاه فضایی بینالمللی پرواز کرد. پیش از او، عبدالاحد مومند در تاریخ ۷ شهریور ۱۳۶۷ (۲۹ اوت ۱۹۸۸) از پایگاه فضایی بایکونور توسط فضاپیمای سایوز تیام-۶ به ایستگاه فضایی میر پرواز کرده بود. |
− | برای پرتاب سایوز به مدار | + | برای پرتاب سایوز به مدار زمین، از پرتابهای (موشکی) به همین نام یعنی پرتابه سایوز استفاده میشود. |
واژه سایوز در زبان روسی به معنای «اتحاد» است. | واژه سایوز در زبان روسی به معنای «اتحاد» است. | ||
سطر ۱۴: | سطر ۱۴: | ||
فضاپیمای سایوز دارای سه بخش یا گردونه است: | فضاپیمای سایوز دارای سه بخش یا گردونه است: | ||
− | + | گردونه مداری یا مسکونی (کروی شکل) در جلوی فضاپیما | |
− | + | گردونه بازگشتی یا فرود (مخروطی-کروی) در وسط | |
− | + | گردونه سرویسدهی (استوانهای شکل) | |
− | + | ||
− | |||
فضانوردان میتوانند در گردونههای مداری و فرود سایوز زندگی و کار کنند. گردونه سرویسدهی برای کار انسان مناسب نیست، و تنها ابزار کنترل پرواز، مخابراتی، کامپیوترها و موتورهای فضاپیما در آن نگهداری میشود. | فضانوردان میتوانند در گردونههای مداری و فرود سایوز زندگی و کار کنند. گردونه سرویسدهی برای کار انسان مناسب نیست، و تنها ابزار کنترل پرواز، مخابراتی، کامپیوترها و موتورهای فضاپیما در آن نگهداری میشود. | ||
سطر ۲۸: | سطر ۲۷: | ||
این فضاپیما ظرفیت حمل سه فضانورد را دارا است. در مرحله پرتاب به فضا و بازگشت به زمین، فضانوردان لباس فضایی میپوشند تا حوادث احتمالی مانند افت فشار کابین خطری متوجه آنان نکند. | این فضاپیما ظرفیت حمل سه فضانورد را دارا است. در مرحله پرتاب به فضا و بازگشت به زمین، فضانوردان لباس فضایی میپوشند تا حوادث احتمالی مانند افت فشار کابین خطری متوجه آنان نکند. | ||
− | + | ||
− | + | گردونهٔ مداری (مسکونی): | |
− | |||
گردونهٔ مداری یا مسکونی در جلوی فضاپیما واقع شده است و با نام مخفف BO (به روسی: Бытовой Отсек) شناخته میشود. ابزارآلاتی مانند وسایل آزمایشی، دوربینها، دستگاههای مخابراتی، بار، دستگاههای اتصال فضایی، دستشویی فضاپیما، و سایر دستگاههایی که برای مرحله بازگشت و فرود سایوز ضروری نیستند در این بخش جاسازی شدهاند. در گونههای جدید سایوز، پنجره کوچکی نیز در این گردونه تعبیه شده که دید بهتری از جلوی فضاپیما برای فضانوردان فراهم میکند. | گردونهٔ مداری یا مسکونی در جلوی فضاپیما واقع شده است و با نام مخفف BO (به روسی: Бытовой Отсек) شناخته میشود. ابزارآلاتی مانند وسایل آزمایشی، دوربینها، دستگاههای مخابراتی، بار، دستگاههای اتصال فضایی، دستشویی فضاپیما، و سایر دستگاههایی که برای مرحله بازگشت و فرود سایوز ضروری نیستند در این بخش جاسازی شدهاند. در گونههای جدید سایوز، پنجره کوچکی نیز در این گردونه تعبیه شده که دید بهتری از جلوی فضاپیما برای فضانوردان فراهم میکند. | ||
سطر ۳۸: | سطر ۳۶: | ||
در بیشتر مدلهای سایوز، سختافزار اتصال و آنتن اصلی جلوی این بخش کار گذاشته میشود. | در بیشتر مدلهای سایوز، سختافزار اتصال و آنتن اصلی جلوی این بخش کار گذاشته میشود. | ||
− | + | گردونهٔ بازگشتی (فرود): | |
− | |||
− | |||
گردونهٔ بازگشتی یا گردونهٔ فرود سایوز در میان گردونههای مداری و سرویس قرار دارد و با نام مخفف SA (به روسی: Спускаемый Аппарат) شناخته میشود. این تنها گردونهٔ سایوز است که به زمین باز میگرد. ادوات هدایت فضاپیما در این بخش قرار دارند و فضانوردان از این قسمت میتوانند فضاپیما را کنترل و خلبانی کنند. سرنشینان هنگام پرتاب سایوز به فضا و هنگام بازگشت آن به زمین در گردونهٔ بازگشتی مستقر میشوند. برای بازگشت به زمین، این بخش از دو قسمت دیگر سایوز جدا شده و به تنهایی وارد جو زمین میشود. برای مقابله با حرارت شدید ناشی از اصطکاک با اتمسفر، سازه گردونهٔ بازگشتی سایوز با چندین لایه مواد مقاوم در برابر حرارت پوشیده شده است. | گردونهٔ بازگشتی یا گردونهٔ فرود سایوز در میان گردونههای مداری و سرویس قرار دارد و با نام مخفف SA (به روسی: Спускаемый Аппарат) شناخته میشود. این تنها گردونهٔ سایوز است که به زمین باز میگرد. ادوات هدایت فضاپیما در این بخش قرار دارند و فضانوردان از این قسمت میتوانند فضاپیما را کنترل و خلبانی کنند. سرنشینان هنگام پرتاب سایوز به فضا و هنگام بازگشت آن به زمین در گردونهٔ بازگشتی مستقر میشوند. برای بازگشت به زمین، این بخش از دو قسمت دیگر سایوز جدا شده و به تنهایی وارد جو زمین میشود. برای مقابله با حرارت شدید ناشی از اصطکاک با اتمسفر، سازه گردونهٔ بازگشتی سایوز با چندین لایه مواد مقاوم در برابر حرارت پوشیده شده است. | ||
سطر ۴۸: | سطر ۴۴: | ||
هنگام بازگشت، نخست اصطکاک با اتمسفر سرعت ورود گردونهٔ فرود را کاهش میدهد. سپس، چتر ترمز سرعت را باز هم کاهش داده، در نهایت چتر نجات اصلی باز میشود. در فاصله بسیار کمی از سطح زمین، موتورهای ترمز ویژهای که با سوخت جامد کار میکنند وارد عمل میشوند و گردونهٔ بازگشتی را با سرنشینانش با آرامی روی زمین فرود میآورند. | هنگام بازگشت، نخست اصطکاک با اتمسفر سرعت ورود گردونهٔ فرود را کاهش میدهد. سپس، چتر ترمز سرعت را باز هم کاهش داده، در نهایت چتر نجات اصلی باز میشود. در فاصله بسیار کمی از سطح زمین، موتورهای ترمز ویژهای که با سوخت جامد کار میکنند وارد عمل میشوند و گردونهٔ بازگشتی را با سرنشینانش با آرامی روی زمین فرود میآورند. | ||
− | + | گردونهٔ سرویس : | |
− | |||
− | |||
گردونهٔ سرویس سایوز در انتهای فضاپیما قرار دارد و با نام رسمی «گردونهٔ دستگاهها و پیشرانه» و مخفف PAO (به روسی: Приборно-Агрегатный Отсек) شناخته میشود. این بخش از ۲ محفظه تشکیل شده است: | گردونهٔ سرویس سایوز در انتهای فضاپیما قرار دارد و با نام رسمی «گردونهٔ دستگاهها و پیشرانه» و مخفف PAO (به روسی: Приборно-Агрегатный Отсек) شناخته میشود. این بخش از ۲ محفظه تشکیل شده است: | ||
− | + | محفظه دستگاهها (PO): شامل دستگاههای کنترل دما، نیروی الکتریکی، ارتباطات رادیویی دوربرد، و دستگاههای کنترل پرواز. | |
− | + | محفظه پیشرانه (AO): شامل موتور اصلی، و سیستمهای پیشرانهای است که برای حرکت و مانور در مدار زمین و آمادهسازی فضاپیما برای بازگشت به زمین بکار میروند. | |
در سطح خارجی گردونهٔ سرویس، دو صفحه انرژی خورشیدی نصب شدهاند. در طول پرواز مداری، انرژی خورشیدی منبع اصلی انرژی برای دستگاهها و ابزار درون فضاپیما است. هرکدام از این صفحات از چهار قسمت تشکیل شدهاند که در هنگام پرتاب بصورت تا شده روی هم قرار دارند. پس از قرار گرفتن سایوز در مدار، صفحات باز شده و آغاز به کار میکنند. سیستم ناوبری سایوز، چرخش فضاپیما را حول محور خود بطور خودکار تنظیم میکند به نحوی که صفحات خورشیدی بیشترین میزان نور از خورشید دریافت کنند. | در سطح خارجی گردونهٔ سرویس، دو صفحه انرژی خورشیدی نصب شدهاند. در طول پرواز مداری، انرژی خورشیدی منبع اصلی انرژی برای دستگاهها و ابزار درون فضاپیما است. هرکدام از این صفحات از چهار قسمت تشکیل شدهاند که در هنگام پرتاب بصورت تا شده روی هم قرار دارند. پس از قرار گرفتن سایوز در مدار، صفحات باز شده و آغاز به کار میکنند. سیستم ناوبری سایوز، چرخش فضاپیما را حول محور خود بطور خودکار تنظیم میکند به نحوی که صفحات خورشیدی بیشترین میزان نور از خورشید دریافت کنند. | ||
− | + | هدف ساختار سهبخشی : | |
− | |||
− | |||
− | |||
هدف طراحان و مهندسان سایوز برای تقسیم کردن فضاپیمای سایوز به سه بخش این بود که بتوانند بیشتر ادوات و ابزارآلات مورد نیاز در ماموریت را در گردونهٔ مداری جاسازی کنند. از آنجاییکه گردونهٔ مداری قرار است در جو زمین سوخته شود، نیازی به لایههای محافظ اضافی ندارد. در نتیجه نه تنها از وزن فضاپیما کاسته میشود، بلکه فضای بیشتری در گردونهٔ بازگشتی برای کار فضانوردان فراهم میآید. برای مقایسه، در فضاپیمای آپولو گردونههای مداری و فرود از هم جدا نیستند و روی هم «بخش فرمان» نامیده میشود. بخش فرمان در آپولو دارای ۶ متر مکعب فضای کار و زندگی برای فضانوردان و وزن ۵۰۰۰ کیلوگرم است. درحالیکه در سایوز، ۹ متر مکعب فضای کاری برای فضانوردان وجود دارد و با این حال وزن کل این مجموعه از بخش فرمان آپولو کمتر است. | هدف طراحان و مهندسان سایوز برای تقسیم کردن فضاپیمای سایوز به سه بخش این بود که بتوانند بیشتر ادوات و ابزارآلات مورد نیاز در ماموریت را در گردونهٔ مداری جاسازی کنند. از آنجاییکه گردونهٔ مداری قرار است در جو زمین سوخته شود، نیازی به لایههای محافظ اضافی ندارد. در نتیجه نه تنها از وزن فضاپیما کاسته میشود، بلکه فضای بیشتری در گردونهٔ بازگشتی برای کار فضانوردان فراهم میآید. برای مقایسه، در فضاپیمای آپولو گردونههای مداری و فرود از هم جدا نیستند و روی هم «بخش فرمان» نامیده میشود. بخش فرمان در آپولو دارای ۶ متر مکعب فضای کار و زندگی برای فضانوردان و وزن ۵۰۰۰ کیلوگرم است. درحالیکه در سایوز، ۹ متر مکعب فضای کاری برای فضانوردان وجود دارد و با این حال وزن کل این مجموعه از بخش فرمان آپولو کمتر است. | ||
همچنین، جداسازی گردونهٔ مداری از گردونهٔ بازگشتی این امکان را به مهندسان میدهد که امکانات و دستگاههای بخش مداری را بسته به نیاز هر ماموریت تغییر دهند، بدون اینکه نیازی به تغییر یا دستکاری در گردونهٔ بازگشتی باشد. | همچنین، جداسازی گردونهٔ مداری از گردونهٔ بازگشتی این امکان را به مهندسان میدهد که امکانات و دستگاههای بخش مداری را بسته به نیاز هر ماموریت تغییر دهند، بدون اینکه نیازی به تغییر یا دستکاری در گردونهٔ بازگشتی باشد. | ||
− | + | ||
− | + | سامانه پشتیبانی زیست: | |
− | |||
سامانه پشتیبانی زیست در سایوز میتوانند امکان زندگی فضانوردان را برای ۳۰ روز-نفر فراهم کنند. هوای درون کابین ترکیبی از اکسیژن و نیتروژن با فشار جزئی معادل سطح دریا است. بیشتر گاز دیاکسید کربن و بخار آب درون کابین توسط کپسولهای دیاکسید پتاسیوم (KO2) جذب شده، بجای آن اکسیژن تولید میشود. کپسولهای هیدروکسید لیتیوم (LiOH) هم باقیمانده گاز دیاکسید کربن را جذب میکنند. | سامانه پشتیبانی زیست در سایوز میتوانند امکان زندگی فضانوردان را برای ۳۰ روز-نفر فراهم کنند. هوای درون کابین ترکیبی از اکسیژن و نیتروژن با فشار جزئی معادل سطح دریا است. بیشتر گاز دیاکسید کربن و بخار آب درون کابین توسط کپسولهای دیاکسید پتاسیوم (KO2) جذب شده، بجای آن اکسیژن تولید میشود. کپسولهای هیدروکسید لیتیوم (LiOH) هم باقیمانده گاز دیاکسید کربن را جذب میکنند. | ||
+ | تاریخچه فضاپیمای سایوز : | ||
− | + | آغاز برنامه سایوز : | |
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
برنامه شوروی برای سفر به ماه ابتدا بر این اساس بود که سه بخش فضاپیمای ماهنورد بطور جداگانه به فضا پرتاب شوند، در مدار زمین به هم متصل شده و فضاپیمای بزرگتری تشکیل دهند. به علت پیچیدگی عملیاتی، این طرح به دو پرتاب جداگانه تغییر پیدا کرد، و در نهایت تبدیل به پرتاب کل فضاپیما در یک نوبت شد. فضاپیمای سایوز برای اجرای طرح سوم طراحی و ساخته شد، و نخستین فضاپیمایی بود که میتوانست در فضا مستقل عمل کند، هدایت شود، و به فضاپیماهای دیگر متصل گردد. | برنامه شوروی برای سفر به ماه ابتدا بر این اساس بود که سه بخش فضاپیمای ماهنورد بطور جداگانه به فضا پرتاب شوند، در مدار زمین به هم متصل شده و فضاپیمای بزرگتری تشکیل دهند. به علت پیچیدگی عملیاتی، این طرح به دو پرتاب جداگانه تغییر پیدا کرد، و در نهایت تبدیل به پرتاب کل فضاپیما در یک نوبت شد. فضاپیمای سایوز برای اجرای طرح سوم طراحی و ساخته شد، و نخستین فضاپیمایی بود که میتوانست در فضا مستقل عمل کند، هدایت شود، و به فضاپیماهای دیگر متصل گردد. | ||
سطر ۹۳: | سطر ۷۸: | ||
پس از این فاجعه، به مدت یک سال و نیم تنها فضاپیماهای بیسرنشین سایوز برای آزمایش به فضا پرتاب شدند. در این دوره دو فضاپیمای سایوز با موفقیت و بطور کاملا خودکار در مدار زمین به هم متصل شدند. پس از رفع اشکال و اطمینان از صحت عملکرد فضاپیما، پروازهای سرنشیندار سایوز در اکتبر ۱۹۶۸ از سرگرفته شد. | پس از این فاجعه، به مدت یک سال و نیم تنها فضاپیماهای بیسرنشین سایوز برای آزمایش به فضا پرتاب شدند. در این دوره دو فضاپیمای سایوز با موفقیت و بطور کاملا خودکار در مدار زمین به هم متصل شدند. پس از رفع اشکال و اطمینان از صحت عملکرد فضاپیما، پروازهای سرنشیندار سایوز در اکتبر ۱۹۶۸ از سرگرفته شد. | ||
− | + | سایوز برای ایستگاههای فضایی : | |
− | |||
− | |||
پس از فرود آپولو ۱۱ بر سطح ماه، مدیران برنامه فضایی شوروی نیروی خود روی هدف مهم دیگری متمرکز کردند: ساخت ایستگاههای دائمی فضایی در مدار زمین! | پس از فرود آپولو ۱۱ بر سطح ماه، مدیران برنامه فضایی شوروی نیروی خود روی هدف مهم دیگری متمرکز کردند: ساخت ایستگاههای دائمی فضایی در مدار زمین! | ||
سطر ۱۰۹: | سطر ۹۲: | ||
یکی از مهمترین تغییرات در سایوز-تی و سایوز-تیام، امکان حمل سه سرنشین بود بطوریکه هرسه فضانورد میتوانستند در طول مراحل پرتاب و فرود لباس فضایی به تن داشته باشند. | یکی از مهمترین تغییرات در سایوز-تی و سایوز-تیام، امکان حمل سه سرنشین بود بطوریکه هرسه فضانورد میتوانستند در طول مراحل پرتاب و فرود لباس فضایی به تن داشته باشند. | ||
− | + | سایوز-تیامای : | |
− | |||
− | |||
سایوز-تیامای (TMA) جدیدترین گونه از فضاپیمای سایوز است که از سال ۲۰۰۳ وارد خدمت شده و در حال حاضر برای سرویسدهی به ایستگاه فضایی بینالمللی بکار میرود. عمدهترین تفاوت سایوز-تیامای با مدلهای قبل، نبود محدودیت قد برای فضانوردان است. بدین ترتیب، پس از اتصال سایوز-تیامای به ایستگاه فضایی بینالمللی، فضانوردان صرف نظر از ملیت و قد خود میتوان از آن در هنگام خطر و حادثه به عنوان وسیله نجات اضطراری استفاده کنند و به زمین بازگردند. | سایوز-تیامای (TMA) جدیدترین گونه از فضاپیمای سایوز است که از سال ۲۰۰۳ وارد خدمت شده و در حال حاضر برای سرویسدهی به ایستگاه فضایی بینالمللی بکار میرود. عمدهترین تفاوت سایوز-تیامای با مدلهای قبل، نبود محدودیت قد برای فضانوردان است. بدین ترتیب، پس از اتصال سایوز-تیامای به ایستگاه فضایی بینالمللی، فضانوردان صرف نظر از ملیت و قد خود میتوان از آن در هنگام خطر و حادثه به عنوان وسیله نجات اضطراری استفاده کنند و به زمین بازگردند. | ||
− | + | آینده سایوز : | |
− | |||
− | |||
خاطر ضریب اطمینان بالا و عملکرد خوب سایوز، استفاده از گونههای جدید این فضاپیما کماکان ادامه خواهد داشت. دو گونه جدید سایوز برای آیندهٔ نزدیک در دست طراحی و ساخت است: | خاطر ضریب اطمینان بالا و عملکرد خوب سایوز، استفاده از گونههای جدید این فضاپیما کماکان ادامه خواهد داشت. دو گونه جدید سایوز برای آیندهٔ نزدیک در دست طراحی و ساخت است: | ||
− | + | سایوز-تیامایتی : | |
− | |||
+ | سایوز تیامایتی (TMAT) نمونه بهبود یافته سایوز تیامای خواهد بود. این فضاپیما به ابزار ناوبری پیشرفتهتر و سبکتر، و سختافزار اتصالی جدیدی مجهز خواهد شد. | ||
− | سایوز | + | سایوز-ایسیتیاس : |
+ | سایوز-ایسیتیاس (ACTS مخفف Advanced Crew Transportation System) یا سایوز-کی (K) نتیجه توافق سازمان فضایی روسیه با سازمان فضایی اروپا در سال ۲۰۰۶ است، و از این رو به «یورو-سایوز» نیز مشهور است. هدف اصلی برای ساخت این مدل، آماده سازی فضاپیمایی برای سفر به ماه است. مهمترین تغییر در این مدل سایوز، استفاده از بخش مداری جدید و بزرگتری است که توسط سازمان فضایی اروپا طراحی و ساخته خواهد شد. مهندسان اروپایی در ساخت این بخش مداری از تجربیات خود در ساخت فضاپیمای ترابری خودکار استفاده خواهند کرد. | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | منبع:ویکی بدیا | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | + | ساختار سایوز : |