صورت فلکی دب اکبر: تفاوت بین نسخه‌ها

از ویکی نجوم
پرش به: ناوبری، جستجو
سطر ۱: سطر ۱:
{{الگو:تکمیلی}}
 
  
 
[[رده:صور فلکی]]
 
[[رده:صور فلکی]]

نسخهٔ ‏۲۸ اوت ۲۰۱۲، ساعت ۱۰:۴۷

نام :صورت فلکی دب اکبر :31 فروردین

اختصار :UMa

مساحت:1380 درجه مربع


صورت فلکی دب اکبر و محدوده آن در آسمان

اطلاعات اساسی

یکی از بزرگترین صورت های فلکی است وشکل آن در اسناد قدیمی ستاره‌شناسی به صورت یک خرس بزرگ ترسیم شده است. هفت ستاره پرنور آن که در میان مردم شناخته شده است به شکل یک ملاقه یا آب گردان بزرگ است ودر قسمت پشت و دم خرس بزرگ قرار دارد.این صورت فلکی در اواخر فروردین ماه به بهترین وضعیت رصدی می رسد.

این هفت ستاره با نام هفت برادران نیز درمیان مردم شناخته می شود (گرچه بسیاری نیز بطور اشتباه آن را با نام بادبادکی می شناسند). امتداد دو ستاره جلویی وپرنور با نامهای دبه و مراق به ستاره قطبی میرسد.ستاره دوم ازسمت دسته ملاقه عناق نام دارد ودارای یک همدم نزدیک بانام سها (soha)می باشد.از زمانهای قدیم دیده شدن این ستاره همدم معیاری بوده است برای وضعیت دید افراد. کهکشانهای بسیاری از جمله دو کهکشان معروف با شماره های m81 وm82 در محدوده آن قرار دارد.

در یونان و بابل قدیم ، همچنین در هندوستان و آمریکای شمالی ، مردم در مشهورترین صورت فلکی ، که ما ستارگان اصلی آن را اغلب " ارابه بزرگ " می نامیم ، تصویر خرسی نر یا ماده را می دیدند .

افسانه ها

معروفترین افسانه یونانی خرسها ، که به گونه های مختلفی روایت می شود ، افسانه زئوس و کالیستوی زیباست . پدر خدایان ، زنوس ، عاشق این دختر زیبا شده بود ، که البته امر پیامدهایی را در بر داشت . کالیستو از زئوس پسری به نام " آرکاس " به دنیا آورد که بعدها شکارچی ممتازی شد . چون " هرا " ، همسر زئوس ، از داستان عشق و عاشقی آن دو خبردار شد ، بسیار خشمگین شد و کالیستو را به صورت خرس ماده را دید و می خواست آن را شکار کند . او خبر نداشت که این خرس در واقع مادر خود اوست . زئوس در آخرین لحظه موفق شد ، تیر آرکاس را از مسیرش منحرف کند . او برای این که در آینده از کالیستو محافظت کند ، آرکاس را به خرس نر جوانی تبدیل کرد و مادر و پسرش را به آسمان به شکل صورتهای دب اکبر و دب اصغر به آسمان انتقال داد .

شکلی که از این صورت فلکی برداشت میشود معمولا مانند یک خرس میباشد

بر اساس افسانه ای دیگر ، می گویند خود ، کالیستو را به شکل خرس ماده ای ، و پسر کالیستو یعنی آرکاس در این افسانه صورت فلکی محافظ خرس یا عوا شمرده می شود . از آنجایی که صورت فلکی دب اکبر هرگز غروب نمی کند ، مردم بر این باور بودند که خدایان ممنوع کرده اند که خرس ماده ، در اقیانوس ، یعنی در جایی که او هرگز غرق نمی شود ، شنا کند .

رومیان قدیم در ستارهای نورانی دب اکبر ، هفت گاومیش کشنده گاو آن را می دیدند ،که گاو چران ، یعنی صورت فلکی عوا آنها را تعقیب می کند .

رومیان به هر حال صورت فلکی عوا را قبل از هر چیز ، شبانی می دانستند که خیش یا گاوآهنی را که توسط گاومیشها کشیده می شد ، اختراع کرده بود . به این ترتیب این صورت فلکی نمودار سیر تکاملی زندگی بشر از زندگی کوچ نشینی به جامعه ساکن در یک منطقه نیز به حساب می آید . در انگلستان قدیم مردم در نورانی ترین ستارگان دب اکبر ، ارابه شاه " آرتو " ( king Arthur : قهرمان افسانه ای انگلستان که می گویند شاه بریتانیایی ها در قرن ششم میلادی بوده است) را می دیدند . این صورت فلکی را مردم انگلستان " ارابه چارلز " نیز می خواندند و به این صورت " چارلز کبیر " ( charles the great : شارلمان ، معروف به چارلز کبیر ، چارلز اول پادشاه فرانسه و انگلستان در سال های 768 تا 814 میلادی) را به خاطر می آوردند . به این ترتیب بود که صورت فلکی " ارابه بزرگ " به طریق مختلف و به آرامی در تاریخ اقوام گوناگون شکل گرفت .

اقوام زیادی نیز در این صورت فلکی نقش خیش یا گاوآهنی را می دیدند ، که یک کشاورز ، مثلا صورت فلکی عوا آن را دنبال می کرد . آمریکایی ها دب اکبر را " ملاقه بزرگ " ( big dipper )نیز می خوانند .




ستارگان

هفت ستارهٔ پر نور نقش دب اکبر (آبگردان یا ملاقه یا خرس ) را پدید می‌آورند. چهار ستاره که کاسه را تشکیل می‌دهند با نام‌های‌ دبه، مراق،فخذ و مغرز معروف اند که همه اسامی عربی‌اند. دبه به معنای خرس است و مراق به معنی گرده و فخذ و مغرز به ترتیب به معنای ران و بن دم خرس اند. ستاره‌هایی که دستهٔ آب گردان را تشکیل می‌دهند به نام‌های قائد،عناق، وجون موسوم‌اند و باز هم نام‌های عربی به معنای جلودار و بزغاله‌اند. در نزدیکی عناق ستاره کوچک سُها قرار دارد. اعراب این دو ستاره را اسب و سوار می‌نامیدند. روشنی ظاهری هفت ستارهٔ آب گردان با هم فرق می‌کند: دبه پر نورترین آن‌ها و مغرز کم فروغ‌ترین شان است.

روشنی ظاهری هفت ستاره آب گردان با هم فرق می کند،کم فروغترینشان مغرز(۳٫۴) است.


این صورت فلکی ازصورت‌های فلکی دور قطبی است و با شکل مشخص و ستارگان پرنور خود در آسمان بهاری به خوبی و در اوایل شب قابل تشخیص است، البته این صورت فلکی را در طول شب تقریبا در تمام طول سال می توان دید و تنها جای آن و ساعت رصد آن تغییر می‌کند.

ستاره دوگانه

اجرام عمقی و ستاره دوگانه این صورت فلکی

ستاره عناق در وسط آبگردان ستاره‌ای دوگانه است: قدر ظاهری عضو پرنورتر(۲٫۱) و از آن عضو کمسوتر(۴٫۲) است. این ستاره نخستین ستاره دوگانه است که در ۱۶۵۰ کسف شد. زاویه‌ای که به چشم ناظر این دو را از هم جدا می‌کند ۱۵ ثانیه قوس است. پژوهش‌هایطیف نمودی بعدی نشان داده است که ستاره روشن‌تر این منظومه دوتایی، خود ستاره‌ای دوتایی است که عناق را ستاره‌ای سه گانه می‌سازد.












اجرام عمق آسمان

در صورت فلکی خرس بزرگکهکشان های بسیاری وجود دارند . در فاصله 12 میلیون سال نوری از ما کهکشان مارپیچی M81 ،یکی از درخشان ترین کهکشان های آسمان با در 7 قرار گرفته است و M82 کهکشانی خاص با قدر 8 است که ظاهرا انفجاری غول آسا در مرکز آن در شرف انجام است . M101 یک کهکشان مار پیچی دوست داشتنی با قدر 8 است .



25d0px-M82 HST ACS 2006-14-a-large web.jpg
2d50px-Messier 81 HST.jpg
30d0px-M101 hires STScI-PRC2006-10a.jpg


منابع

کتاب صورت های فلکی ، احمد دالکی

کتاب صورتهای فلکی دکتر اوبلاکر ترجمه بهروز بیضایی

ویکی پدیا فارسی و انگلیسی