طول و عرض جغرافیایی
نقطه شروع تعاریف ، چرخش زمین است. محور چرخش زمين ، سطح زمین را در قطبهای جنوب و شمال قطع میکند.
1.استوا خطي فرضي است كه بر محور زمین عمود بوده و زمین را به دو نیمکره مساوی شمالی و جنوبی تقسیم میکند.
2.صفحه‌ای که بر صفحه استوایی عمود است و از قطبین شمال و جنوب عبور میکند، صفحه نصف النهاری نامیده می‌شود. دایرهای که از تقاطع سطح زمین حاصل می‌شود نصف النهار نام دارد .
طول جغرافيايی
بر طبق تعریف نصف‌النهاری که از سطح زمین در محل اصلی رصدخانه گرینویچ در انگلستان می‌گذرد، نصف‌النهار مبدا یا نصف‌النهار گرینویچ نام دارد.
طول جغرافیایی یک نقطه بر روی سطح زمین زاویه‌ای است که بین صفحه نصف‌النهار عبوری از آن نقطه و صفحه نصف‌النهار مبدآ قرار دارد.
بر طبق قراداد ، زاویه ای که کوچکتر است، طول جغرافیایی نامیده می‌شود. با این قرارداد طول جغرافیایی همیشه کمتر یا مساوی ْ180 است. تمام طولهای جغرافیایی بر حسب درجه شرق یا غرب نصف‌النهاری اولیه بیان شده‌اند. مثلا اگر ، نصف‌النهار یک نقطه ْ30 غرب نصف‌النهار مبدآ باشد، طول جغرافیایی آن 30W نوشته می‌شود. اگر نصف‌النهار یک نقطه 30 درجه شرق نصف‌النهار مبدآ باشد، طول جغرافیایی آن 30E خواهد بود. در طول جغرافیایی 180E و 180W نصف النهار یکسانی را نمایش می‌دهند که آن ادامه نصف‌النهار گرینویچ در طرف دیگر زمین باشد.
عرض جغرافيايی
به فاصله عمودي هر نقطه از سطح كره زمين تا خط استواي زمين عرض جغرافيايی مي گوييم . عرض جغرافيايي در اصل طول كماني از نصف النهار گذرنده از يك نقطه است كه تا استوا فاصله دارد و به همين دليل با واحد درجه بيان مي شود. مقدار عرض جغرافيايي مي تواند در 0 تا 90 درجه تغيير كند . اگر نقطه مورد نظر در نيمكره جنوبي زمین قرار داشته باشد ، طبق قرار داد عرض جغرافيايي آن را با اعداد منفي نمايش مي دهيم .
منابع
كتاب نجوم به زبان ساده / مايردگاني/ترجمه دكتر احمد خواجه نصير
