عیوق

از ویکی نجوم
پرش به: ناوبری، جستجو

سُروش یا بُزبان یا عَیّوق (آلفا ارابه‌ران Aurigae) (به انگلیسی: Capella) نام یکی از ستاره های پرنور است.

سروش درخشان‌ترین ستاره صورت فلکی ارابه‌ران (ممسک‌الاعنه) و ششمین ستاره درخشان در آسمان است. با اینکه بزبان در شب با چشم غیر مسلح همچون نقطه‌ای روشن در آسمان دیده می‌شود ولی در اصل یک جفت‌ستاره روشن در کنار یک جفت‌ ستاره کم‌فروغ‌تر است.

سروش ستاره ای زرد است و نشانگر شانه چپ رانندهٔ ارابه در صورت فلکی ارابه‌ران است. گاهی نیز در میان بزی که ارابه‌ران بر دوش دارد دیده می‌شود.

نام عربی آن یعنی عیوق از ریشه عوق گرفته‌شده و به معنی نگهبان و بازدارنده‌است. در قدیم این ستاره را نگهبان خوشه پروین می‌انگاشتند. سه ستاره روشن که در پی سروش می‌آیند را در قدیم «دیگ‌پایه» (یا اقلام) می‌نامیدند.

ستاره الماعز کمی پایین‌تر از سروش قرار گرفته است. نام الماعز از عربی و به معنای بز است و سروش را به این خاطر که در بالای الماعز قرار دارد بزبان هم نامیده‌اند.


در ادبیات فارسی[ویرایش]

سروش یا بُزبان با نام عربی عیوق در ادبیات فارسی کنایه از ستاره به‌رنگ سرخ روشن و همچنین کنایه از دوری مسافت است.


نمونه از ویس و رامین گرگانی


گواتان بس بود دادار داور
سروش و ماه و مهر و چرخ و اختر

نمونه از سعدی

چون شبنم اوفتاده بدم پیش آفتاب
مهرم به جان رسید و به عیوق برشدم

نمونه از ناصر خسرو

شعری چو سیم خرد شده باشد
عیوق چون عقیق یمان احمر

زآن کشتگان هنوز به عیوق می رسد فریاد العطش ز بیابان کربلا. شعر از محتشم کاشانی ظاهرا کنایه محتشم از یک افسانه است که هرکس نگاهش به این ستاره بیفتد تشنگی او برطرف می شود ولی برخی هم گفته اند کنایه از افسانه ایست دایر بر سرنوشت محتوم کسی که این ستاره در بخت او باشد و او از تشنگی هلاک می شود. به هر حال شعر محتشم کنایه از یک افسانه است که ارتباط این ستاره را با تشنگی نشان می دهد حال چه در توجیه اول یا دوم.



مختصات: ۰۵h ۱۶m ۴۱٫۳۵۹۱s ۴۵° ۵۹′ ۵۲٫۷۶۸


منبع[ویرایش]

ویکی پدیا