در حال ویرایش فضانورد

[[پرونده:Astronaut-EVA.jpg|thumb|left|250px|فضانوردی در حال [[راهپیمایی فضایی]]]]
[[پرونده:Piers Sellers spacewalk.jpg|thumb|250px|پیرز سلرز در حال راهپیمایی فضایی]]
'''فضانورد'''، '''اسپاش نورد''' یا '''کیهان‌نورد''' کسی است که به [[فضا]]ی بیرون از جو کره زمین سفرکرده باشد.در زبان انگلیسی واژهٔ «آسترونات» (Astronaut) بطور کلی به معنای فضانورد است، ولی برای فضانوردان روسی (و شوروی سابق) معمولاً واژهٔ «کازمونات» (Cosmonaut) بکار می‌رود که برگرفته از واژهٔ روسی «کاسماناوت» (Космонавт) است. در زبان انگلیسی، برای فضانوردان چینی واژه «تایکونات» نیز (Taikonaut) بکار می‌رود.

این واژه معمولاً برای فضانوردان حرفه‌ای بکار می‌رود، اما بطور کلی به افرادی که به فضا سفر کرده‌اند نیز اطلاق می‌شود. مثلاً دانشمندان، پژوهشگران، خلبانان و حتی گردشگران فضایی که تجربه سفر به فضا را داشته باشند، فضانورد تلقی می‌شوند. 

تاکنون بیش از ۵۰۰ فضانورد به فضا سفر کرده‌اند؛ پانصدمین فضانوردی که به فضا رفت کریستوفر کسیدی بود.

== تعریف فضانوردی ==
بر اساس تعریف فدراسیون بین‌المللی هوانوردی (FAI)، پرواز در ارتفاع بالاتر از یکصد کیلومتر «سفر فضایی» محسوب می‌شود. فدراسیون بین‌المللی هوانوردی ارتفاع ۱۰۰ کیلومتری از سطح متوسط دریاها را مرز بین [[جو زمين]] و [[فضا]] یا به اصطلاح «خط کارمن» نامیده است. در ارتفاع بیشتر از خط کارمن، غلظت [[جو زمين]] به دلیل افزایش ناگهانی و شدید دما به قدری کاهش می‌یابد که می‌توان از نیروی پسای ناشی از برخورد مولکولهای جو با شئ پرنده صرف‌نظر کرد. از دیگر سو بر اساس تعریف سازمان فدرال هوانوردی آمریکا، فردی که قادر باشد در ارتفاعی بیش از ۸۰ کیلومتر از سطح زمین پرواز کند، مفتخر به کسب عنوان فضانوردی خواهد شد. این ارتفاع جایی است که لایه مزوسفر تمام می‌شود.

مهندسان طراح [[هوافضا]] هنگام طراحی و یا شبیه‌سازی بازگشت اجرام به جو زمین، گذر از ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری را عبور از مرز جو به فضا در نظر می‌گیرند. سرعت بسیار زیاد اجسام در بازگشت به جَو دلیل این انتخاب است. در سرعتهای بسیار زیاد، جو رقیق در فاصله بین ارتفاع ۱۲۰ تا ۱۰۰ کیلومتری، نیروی پسای [[اتمسفر]]ی قابل توجهی تولید می‌کند.


== نخستین‌های فضانوردی ==

=== نخستین موجود زنده در فضا ===
'''نخستین موجود زنده''' در فضا سگی به نام لایکا بود که در [۳ نوامبر سال ۱۹۵۷ (میلادی)، تنها یک ماه پس از پرتاب اسپوتنیک-۱ به فضا و آغاز رسمی عصر فضا، با فضاپیمای [روسی اسپوتنیک-۲ به مدار زمین پرتاب شد. از این پرواز برای آزمایش ارگان‌های زندهٔ بدن در مرحلهٔ پرتاب و شرایط بی‌وزنی و برای تکمیل سیستم‌های پشتیبانی حیات در اولین فضاپیمای سرنشین‌دار استفاده شد. فضاپیمای اسپوتنیک-۲ حامل لایکا برای بازگشت به زمین طراحی نشده بود، و لایکا مدتی پس از پرتاب در مدار زمین جان سپرد.
=== نخستین انسان فضانورد ===
[[پرونده:Gagarin in Sweden.jpg|thumb|176px|[[یوری گاگارین]] نخستین فضانورد جهان]]
'''نخستین فضانورد جهان''' [[یوری گاگارین]] کیهان‌نورد روسی بود که روز ۲۳ فروردین ۱۳۴۰ با فضاپیمای وستوک-۱ به فضا رفت و در طول ۱۰۸ دقیقه یک دور مدار زمین را پیمود.

=== نخستین زن فضانورد ===
'''نخستین زن فضانورد''' والنتینا ترشکووا کیهان‌نورد روسی است که در ۶ مارس ۱۹۶۳ میلادی با فضاپیمای وستوک‌-۶ به فضا رفت.


=== نخستین راهپیمایی فضایی ===
[[پرونده:USSR miniature sheet of 1965, The Triumph of the Soviet Union. Voskhod-2 spacecraft.jpg|thumb|left|200px|تمبر یادبود '''نخستین راهپیمایی فضایی'''، متعلق به شرکت پست اتحاد جماهیر شوروی (سال ۱۹۶۵ میلادی)]]
* '''نخستین [[راهپیمایی فضایی]]''' توسط الکسی لئونوف کیهان‌نورد روسی در [۲۷ اسفند ۱۳۴۳ (۱۸ مارس سال ۱۹۶۵ میلادی) انجام شد. او پس از پوشیدن [[لباس فضایی]] از فضاپیمای واسخود-۲ خارج شد و به مدت ۲۰ دقیقه، در حالیکه با کابل مخصوص به فضاپیمای خود متصل بود در فضای بیکران شناور شد. در مدت زمانی که الکسی لئونوف در بیرون از فضاپیمای بسر می‌برد، این فضاپیما در مدار زمین مسیری از شمال آفریقا تا شرق سیبری را پیمود.

=== نخستین گام بر روی ماه ===
'''نخستین انسان بر روی ماه''' [[نیل آرمسترانگ]] فضانورد آمریکایی است که طی ماموریت [[آپولو۱۱]] در ۲۰ ژوییه سال ۱۹۶۹ میلادی بر روی [[ماه]] گام نهاد.

=== نخستین فضانورد فارسی‌زبان ===
نخستین فضانورد فارسی‌زبان عبدالاحد مهمند کیهان‌نورد افغان است که در 7شهریور (۷ برج سنبله) سال ۱۳۶۷ (۲۹ اوت سال ۱۹۸۸ (میلادی)) با فضاپیمای روسی سایوز تی‌ام ۶ به فضا رفت و به مدت ۹ روز به همراه فضانوردان دیگر در ایستگاه فضایی میر به پژوهشهای اخترفیزیکی، پزشکی و بیولوژیکی پرداخت.

=== نخستین گردشگر فضایی ===
'''نخستین گردشگر (توریست) فضایی'''، دنیس تیتو بازرگان و مهندس آمریکایی بود که با پرداخت حدود ۲۰ میلیون دلار در ۸ آوریل سال ۲۰۰۱ میلادی با فضاپیمای روسی سایوز تی‌ام ۳۲ به فضا رفت و به مدت ۷ روز و ۲۲ ساعت در [[ایستگاه فضایی بین‌المللی]] در مدار زمین اقامت داشت.
=== نخستین فضانورد ایرانی ===
'''نخستین فضانورد و گردشگر فضایی ایرانی'''، [[انوشه انصاری]] است که با پرداخت حدود ۲۰ میلیون دلار با فضاپیمای روسی سایوز تی‌ام‌ای-۹ در روز ۲۷ شهریور ۱۳۸۵ به مدار زمین رفت و اقامت ۱۱ روزه خود را در [[ایستگاه فضایی بین‌المللی]] آغاز کرد. [[انوشه انصاری]] ترجیح می‌دهد در مورد خود از عنوان «فضانورد همراه» بجای واژه «توریست فضایی» استفاده کند.

=== نخستین فضانورد مسلمان ===
نخستین فضانورد مسلمان سلطان بن سلمان بن عبدالعزیز آل سعود شاهزادهٔ سعودی است که در ۱۷ ژوئن سال ۱۹۸۵ میلادی با فضاپیمای آمریکایی شاتل دیسکاوری به مدار زمین رفت.

== ترین‌های فضانوردی ==
[[پرونده:Neil Armstrong.jpg|thumb|left|200px|[[نیل آرمسترانگ]] اولین انسانی که روی ماه گام نهاد، در حال استراحت در فضاپیمای آپولو ۱۱ پس از نخستین راه‌پیمایی روی ماه]]

=== طولانی‌ترین اقامت در فضا ===
* رکورد '''طولانی‌ترین اقامت پیوسته در فضا''' متعلق به والری پولیاکف کیهان‌نورد روسی است که به مدت ۴۳۷ روز متوالی در ایستگاه فضایی میر زندگی و پژوهش کرد. 
* سرگئی کریکالیوف، دیگر فضانورد روسی رکورد طولانی‌ترین اقامت ناپیوسته در فضا را دارا است؛ وی روی‌هم رفته با ۸۰۳ روز و ۹ ساعت و ۳۹ دقیقه اقامت در فضا طی شش ماموریت فضایی (شامل ۸ [[راهپیمایی فضایی]])، بیشتر از هر انسان دیگری در فضا زندگی کرده است.


=== طولانی‌ترین پرواز تک‌نفره ===
'''طولانی‌ترین پرواز تک‌نفره''' به مدت ۴ روز و ۲۳ ساعت توسط والری بیکفسکی کیهان‌نورد روسی از ۱۴ تا ۱۹ ژوئن ۱۹۶۳ با فضاپیمای وستک ۵ انجام شد.

=== بیشترین تعداد سفر فضایی ===
رکورد '''بیشترین تعداد سفرهای فضایی''' متعلق به فرانکلین چانگ دایاز فضانورد کاستاریکایی‌-‌آمریکایی و جری راس فضانورد آمریکایی است. وی ۷ پرواز فضایی را در پرونده خود ثبت کرده است.

=== طولانی‌ترین حضور پیوسته انسان در فضا ===
رکورد '''طولانی‌ترین حضور پیوسته انسان در فضا''' متعلق به ایستگاه فضایی میر است. روسیه (و شوروی سابق) به مدت ۳۶۴۴ روز حضور بی‌وقفهٔ فضانوردان را در ایستگاه فضایی میر تضمین کردند. این دوره از ۵ سپتامبر ۱۹۸۹ آغاز و پس از ۲۲ پرواز فضاپیمای سایوز در ۲۹ اوت سال ۱۹۹۹ به پایان رسید. در طی این مدت، فضاپیمای آمریکایی شاتل نیز ۸ بار اقدام به انتقال فضانوردان به ایستگاه فضایی میر نمود.
[[پرونده:Astronauts by nation.svg|thumb|left|200px|کشورهایی که تا سال ۲۰۰۹ فضانوردانی داشته‌اند.]]

=== طولانی‌ترین مدت اقامت بر سطح ماه ===
رکورد '''طولانی‌ترین مدت اقامت بر سطح ماه''' متعلق به یوجین سرن و هریسون اشمیت فضانوردان آمریکایی است. آنها در ماموریت آپولو ۱۷ پس از فرود بر ماه در ۱۱ دسامبر ۱۹۷۲، به مدت ۷۴ ساعت و ۵۹ دقیقه و ۴۰ ثانیه بر سطح ماه ماندند.

=== دورترین سفر فضایی انسان ===
رکورد '''دورترین سفر فضایی انسان''' متعلق به فضانوردان آمریکایی ماموریت آپولو ۱۳ است. فضاپیمای آنها در ۱۵ آوریل ۱۹۷۰ در حالیکه به علت نقص فنی در حالت اضطراری بود، ۴۰۰٬۱۷۱ کیلومتر از زمین دور شد.

=== جوان‌ترین و پیرترین فضانوردان ===
* '''جوان‌ترین فضانورد''' گرمان تیتوف کیهان‌نورد روسی است که در ۶ اوت ۱۹۶۱ میلادی در سن ۲۵ سالگی با فضاپیمای وستک ۲ به مدار زمین رفت.
* '''پیرترین فضانورد''' جان گلن سناتور و فضانورد سابق آمریکایی است که پس از بازنشستگی مجدداً در ۲۹ اکتبر سال ۱۹۹۸ میلادی در سن ۷۷ سالگی با فضاپیمای [[شاتل]] دیسکاوری به مدار زمین رفت.

== فضانوردان چه می‌خورند؟ ==

فضانوردان در نخستین ماموریت‌های فضایی از غذاهای خشک و یخ‌زده استفاده می‌کردند. کپسولهای فضایی آنها برای تولید الکتریسیته از پیلهای سوختی بهره می‌بردند. آب به عنوان محصول جانبی پیلهای سوختی که با ترکیب [[اکسیژن]] و [[هیدروژن]]، الکتریسیته تولید می‌کنند، در آن ناوهای فضایی به وفور در دسترس بود. بنابراین فضانوردان می‌توانستند در زمان صرف غذا با مخلوط کردن آب گرم و غذای خشک شده، وعده غذاییِ نه چندان دلچسبی را تهیه نمایند. این غذاها چندان باب میل فضانوردان نبود و آنها پس از چند روز از طعم و شکل این غذاها بیزار می‌شدند.

اما غذاهای فضایی امروزی شامل انواع متنوعی از غذاهای بسته‌بندی و استریلیزه شده آماده، میوه‌های خشک، آجیل و انواع شیرینی. گاه‌گاهی هم میوه تازه به [[مدار]] [[زمین]] راه پیدا می‌کند، اما باید در مدت زمان کوتاهی خورده شوند، چون در صورت فاسد شدن، همه پولی که بابت فرستادن آنها به فضا صرف شده به هدر می‌رود.

برخی گونه غذاها در فضا استفاده نمی‌شوند. از این دست غذاها می‌توان به نوشابه‌های گازدار، غذاهای پودری مانند پودر نمک و فلفل، خُردشدنی مانند چیپس، و برخی میوه‌جات مانند موز و پرتقال اشاره کرد.
==منبع==
ويكي پديا فارسي[http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B6%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF]
[[رده:فناوری فضايی]]