در حال ویرایش گذر

[[File:Venustransit 2004-06-08 07-49.jpg|thumb]] گذر هنگامی رخ می دهد که یک جسم از بین [[زمین]] و [[خورشید]] به گونه ای عبور کند که از دیده ناظر زمینی دقیقا 3 جسم در یک راستا باشند. این جسم اغلب [[ماه]] و سایر موارد آن [[زهره]] و [[عطارد]] می باشند. به گذر ماه از مقابل خورشید، [[خورشید گرفتگی]] می گویند زیرا در هنگام گذر ماه به علت این که قرص آن از نظر ظاهری با خورشید برابر است هم پوشانی رخ میدهد و خورشید را برای لحظاتی پنهان می‌کند. اما دو جرم دیگر به خاطر [[قطر ظاهری]] کم تر این توانایی را ندارند و به مانند یک نقطه از مقابل خورشید عبور میکنند.

<br/>[[File:2012venustransit.jpg|thumb]]

گذر عبارت است از رویدادی که در آن، عطارد یا زهره، از دید ما زمینی‌ها، از جلو قرص خورشید عبور می‌کند. گذر تنها زمانی رخ می‌دهد که سیاره در زمان مقارنه‌ی درونی، نزدیک به گره مداری خود باشد. گذرهای عطارد در هر قرن ۱۳ بار اتفاق می‌افتد، در حالی که زهره در این مدت تنها دو گذر دارد. تاریخ گذرهای بعدی عطارد عبارت است از: نه می ۲۰۱۶، یازده نوامبر ۲۰۱۹، سیزده نوامبر ۲۰۳۲، و هفت نوامبر ۲۰۳۹. گذرهای دیگر زهره در شش ژوئن ۲۰۱۲ (که گذشت)، یازده دسامبر ۲۱۱۷، هشت دسامبر ۲۱۲۵، و یازده ژوئن ۲۲۴۷رخ خواهد داد. دو گذر زهره در قرن هیجدهم (سال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ۱۷۶۱و ۱۷۶۹) برای تعیین مقدار واحد نجومی مورد استفاده قرار گرفت.





== تاریخچه اولین محاسبات و رصد ==

منجمان چینی اولین کسانی بودند که توانستند پدیده گذر را رصد کنند. بنظر می‌رسد در دوره میانه، فارابی، حکیم بزرگ ایرانی، نخستین دانشمندی باشد که احتمالا در سال 910 میلادی[[گذر زهره]] را رصد کرده‌است. از طرف دیگر به نظر می‌رسد دانشمندانی همچون کندی، ابن بقا و ابن سینا نیز پدیده گذر زهره را به گونه‌ای پیش بینی و رصد کرده باشند. اولین گزارش رصد گذر زهره توسط ابن سینا از گذر 24 مه 1032 میلادی با اشاره مستقیم و مختصر خود او در کتاب شفا قابل توجه‌است: «من زهره را مثل خالی بر صفحه خورشید دیده‌ام.»

در دوره‌های جدید نخستین بار [[یوهان کپلر|کپلر]] در سال 1627 توانست گذر 7 نوامبر 1631 [[عطارد]] و برای یکماه بعد وقوع گذر زهره در6 دسامبر 1631 را پیش بینی کند. پس از درگذشت [[یوهان کپلر|کپلر]] بر اساس پیش بینی های وی، اولین بار اخترشناسی بنام پی‌یر گاسندی در سال 1631 در پاریس موفق به رصد[[گذر عطارد]] و ثبت اولین رصد گذر یک [[سیاره]] شد. و گذر زهره در همان سال در اروپا چندان قابل رصد نبود. اولین رصد گذر زهره بدنبال محاسبه اخترشناس جوان انگلیسی، جرمیا هوروکس و توسط وی در 4 دسامبر 1639 انجام شد.

در ایران برای رصد گذر زهره در 1874 میلادی برابر با 1253 خورشیدی، به پیشنهاد «میرزا عبدالغفار خان نجم الدوله اصفهانی» (معلم علوم ریاضی دارالفنون)، دو گروه از منجمان آلمانی با [[تلسکوپ]] های خود برای رصد گذر زهره به ایران آمدند. یک گروه در طهران رویبام کلاه فرنگیباغ سپه سالار زهره را رصد کردند که نجم الدوله که از منجمان و مهندسان بسیار موفق زمان خود بود، از معدود کسانی است که در آن سال گذر زهره را (28 شوال سال 1291 قمری) رصد کرد. گروه دیگر هم به سرپرستی«گاستوفریچ» به اصفهان آمدند و در عمارت باغ زرشک اصفهان به رصد گذر ناهید پرداختند. یادگار این گروه قطعات سنگی یابود سال 1874 است که اکنون در کلیسای وانک اصفهان نگهداری می‌شود.

== گذر عطارد==

گذر سیاره تیر یا [[عطارد]] را فقط با استفاده از [[تلسکوپ]] می توان مشاهده کرد زیرا سیاره بسیار کوچک و در فاصله زیادی از زمین قرار دارد.اما گذر [[سیاره]] زهره با چشم (با کمک فیلتر های خورشیدی) نیز قابل مشاهده است. زمان رصد دایره کوچکی به قطر کمتر از یکصدم [[خورشید]] دیده می شود که به آرامی از مقابل خورشید عبور می کند. این پدیده بسیار نادر است زیرا در این زمان باید [[سیاره]] میان زمین و [[خورشید]] عبور کند. با توجه به شرایط قرار گرفتن [[مدار]] سیاره عطارد، گذر این سیاره فقط در اردیبهشت ماه و یا آبان روی می دهد. گذر اخیر [[سیاره]] عطارد در آبان 1385 اتفاق افتاد و گذر بعدی در اردیبهشت ماه 1395 رخ خواهد داد. دلیل نادر بودن گذر عطارد به دلیل زاویه [[میل]] 7 درجه ای مدار عطارد با مدار زمین است. عطارد معمولا از شمال و یا جنوب [[خورشید]] عبور می کند.




== جستار های وابسته ==

[[گذر زهره]]

== منابع ==

*.کتاب مبانی ستاره‌شناسی/ هانو کارتونن و همکاران/ مترجم: غلامرضا شاه‌علی/ انتشارات شاهچراغ [http://astronomy2012.blogfa.com/]

*ویکی پدیا فارسی

[[Category:نجوم رصدی|نجوم_رصدی]]