رخگرد: تفاوت بین نسخهها
سهیل نگاهی (بحث | مشارکتها) |
(←رخگرد عرضی) |
||
(۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشده) | |||
سطر ۱: | سطر ۱: | ||
− | + | [[پرونده:Lunar libration with phase2.gif|بازسازی نحوه رخگرد ماه طی یک ماه قمری|چپ|قاب ]] | |
− | '''رخگرد''' | + | '''رخگرد''' |
− | به طور کلی به تغییراتی که در سطح قابل مشاهدۀ [[ماه]] رخ | + | به طور کلی به تغییراتی که در سطح قابل مشاهدۀ [[ماه]] رخ میدهد و ما به عنوان ناظر زمینی مشاهدهگر آن هستیم، رخگرد یا لیبراسیون گفته میشود. این رخگرد به سه نوع اصلی تقسیم بندی میشود: رخگرد طولی، رخگرد عرضی و رخگرد روزانه. در نتیجه رخگرد طولی، رصدکننده نه تنها میتواند "چهره" ماه را ببیند بلکه "گونه هایش" را هم میتواند مشاهده کند. بر اثر رخگرد عرضی، رأس "پیشانی" و زیر "چانه" ماه متناوبا آشکار میشود. رخگردهای روزانه به مکان بیننده بر روی زمین بستگی دارد. |
− | |||
− | + | == عوامل ایجاد این پدیده == | |
+ | عوامل ایجاد کننده این پدیده عبارتند از: | ||
− | + | *1-[[ بیضی]] بودن[[ مدار]] [[ماه]] که باعث می شود [[سرعت]] زاویهای [[ماه]] در مدارش تغییر کند و رخگرد طولی را ایجاد میکند. | |
− | |||
− | [[ | + | *2- میل مداری ماه نسبت به صفحه [[دایره البروج]] که باعث رخگرد عرضی میشود. |
+ | |||
+ | رخگرد باعث میشود که بیننده از [[زمین]] بتواند مجموعاً 59 درصد از سطح [[ماه]] را ببیند. | ||
+ | |||
+ | == رخگرد طولی == | ||
+ | [[پرونده:AFD Libration-long1.jpg|تغییر سرعت مداریماه حول زمین معلول رخگرد طولیاست|چپ|قاب ]] | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | همان طور که میدانید [[ماه]] در حرکات مداری خود به دور[[ زمین]] از قوانین سه گانه کپلر طبعیت میکند. از آنجایی که مدار چرخش [[ماه]] بدور زمین بیضی است بر اساس قانون دوم کپلر هرگاه ماه به [[زمین]] نزدیکتر شود [[سرعت]] حرکت مداری آن بیشتر و هرگاه از آن دور شود سرعت حرکت مداری آن کمتر میشود. | ||
+ | |||
+ | بنابراین سرعت حرکت مداری [[ماه]] به دور زمین نیز ثابت نیست.از طرف دیگر [[سرعت]] چرخش ماه بدور خود ثابت است.این تفاوت سرعت در حرکت انتقالی ماه با حرکت وضعیاش باعث جلوافتادن یا عقب ماندن سطح رو به [[زمین]] ماه میشود که نتیجه آن نوسان چهره [[ماه]] به چپ و یا راست است. در نتیجه در مواقعی ما میتوانیم بخشهایی از شرق یا غرب ماه را ببینیم که قبلا" دیده نمیشد. حداکثر مقدار این تغییر حدود 9/7 درجه میباشد؛ به این معنی که حداکثر جابجایی افقی قرص ماه 9/7 درجه است.این پدیده مانند آن است که شما یک کره را حول یکی از محورهای آن به سمت راست ویا چپ بچرخانید. | ||
+ | |||
+ | در این حالت فرضا با چرخاندن آن به سمت راست، مناطقی از سمت چپ آن دیده میشود، در حالی که مناطق لبه سمت راست آن از دید شما پنهان میشود. در نتیجه شما میتوانید بخشهای بیشتری از جسم را در طول یک بازه زمانی ببینید. نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که رخگرد ماه با [[چشم غیر مسلح]] و برای افراد عادی قابل تشخیص نیست. با بررسی عوارض سطح [[ماه]]، به ویژه در لبهها، با ابزارهای نجومی و همچنین کمی تجربه میتوان این پدیده را مشاهده نمود. | ||
+ | |||
+ | == رخگرد عرضی == | ||
+ | [[پرونده:576 Libration-lat.jpg| تمایل محور دوران ماه ، معلول رخگرد عرضی است|وسط|قاب ]] | ||
+ | این نوع رخگرد به علت تمایل محور چرخش کره [[ماه]] با صفحه [[دایرة البروج]](صفحه [[مدار]] حرکت [[زمین]] به دور [[خورشید]])به وجود میآید. مقدار این تمایل محوری حداکثر 6/6 درجه است که از مجموع تمایل مداری ماه با دایرةالبروج (حدود 1/5 درجه)وتمایل محور چرخش [[ماه]] نسبت به مدار حرکتیاش (حدود5/1 درجه) بدست میآید.رخگرد عرضی موجب میشود که ناظر زمینی اندکی فراتر از قطب شمال و اندکی پایین تر از قطب جنوب ماه که در حالت عادی قابل رویت نیستند را مشاهده کند. به بیان ساده بر اثر این نوع رخگرد، ماه به سمت بالا یا پایین نوسان میکند. | ||
+ | |||
+ | == رخگرد روزانه == | ||
+ | |||
+ | [[پرونده:2EC libration-var.jpg|اثر رخگرد باعث تغییر موقعیت عوارض لبه هلال [[ماه]] میشود. جابهجایی دریای بحرانها به وضوح مشخص است|چپ|قاب ]] | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | این نوع رخگرد در اثر موقعیت ناظر در کره [[زمین]] به وجود میآید. نیمکرههایی از ماه که توسط دو ناظر که در دو سوی کره قابل مشاهده هستند تفاوتهای اندکی با هم دارند. قطر زمین در مقایسه با فاصله آن از ماه قابل توجه است. پس از گذشت 12 ساعت (نصف شبانه روز) شخصی که روی استوا است به اندازه قطر زمین در فضا جابجا میشود واین باعث میشود که مکان ناظر نسبت به ماه تغییر کند واین شخص مناطق دیگری از سطح ماه را ببیند.البته مقدار این نوع رخگرد حداکثر یک درجه خواهد بود و این مقدار به حدی کم است که تشخیص آن به سختی میسر است. برای اینکه این پدیده را با یک مثال به خاطر بسپارید کافی است یک جسم را در فاصلهای در مقابل خود قرار دهید. آنگاه به سمت راست و یا چپ حرکت کنید. متوجه میشوید که در اثر این حرکت، زوایای مختلفی از جسم را میتوانید ببینید. | ||
+ | |||
+ | پدیده رخگرد بویژه در مورد [[هلال]] های بسیار باریک میتواند نقش مهمی در بررسی وضعیت [[رویت پذیری هلال]] ایفا کند. | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
+ | == منابع == | ||
+ | |||
+ | ویکیپدیا | ||
+ | |||
+ | کتاب ماه نو نوشته امیر حسن زاده؛ محمد احمدی و یوسف شعبانی | ||
+ | |||
+ | |||
+ | |||
[[رده:مکانیک سماوی]] | [[رده:مکانیک سماوی]] |
نسخهٔ کنونی تا ۷ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۴۷
رخگرد به طور کلی به تغییراتی که در سطح قابل مشاهدۀ ماه رخ میدهد و ما به عنوان ناظر زمینی مشاهدهگر آن هستیم، رخگرد یا لیبراسیون گفته میشود. این رخگرد به سه نوع اصلی تقسیم بندی میشود: رخگرد طولی، رخگرد عرضی و رخگرد روزانه. در نتیجه رخگرد طولی، رصدکننده نه تنها میتواند "چهره" ماه را ببیند بلکه "گونه هایش" را هم میتواند مشاهده کند. بر اثر رخگرد عرضی، رأس "پیشانی" و زیر "چانه" ماه متناوبا آشکار میشود. رخگردهای روزانه به مکان بیننده بر روی زمین بستگی دارد.
عوامل ایجاد این پدیده[ویرایش]
عوامل ایجاد کننده این پدیده عبارتند از:
- 1-بیضی بودنمدار ماه که باعث می شود سرعت زاویهای ماه در مدارش تغییر کند و رخگرد طولی را ایجاد میکند.
- 2- میل مداری ماه نسبت به صفحه دایره البروج که باعث رخگرد عرضی میشود.
رخگرد باعث میشود که بیننده از زمین بتواند مجموعاً 59 درصد از سطح ماه را ببیند.
رخگرد طولی[ویرایش]
همان طور که میدانید ماه در حرکات مداری خود به دورزمین از قوانین سه گانه کپلر طبعیت میکند. از آنجایی که مدار چرخش ماه بدور زمین بیضی است بر اساس قانون دوم کپلر هرگاه ماه به زمین نزدیکتر شود سرعت حرکت مداری آن بیشتر و هرگاه از آن دور شود سرعت حرکت مداری آن کمتر میشود.
بنابراین سرعت حرکت مداری ماه به دور زمین نیز ثابت نیست.از طرف دیگر سرعت چرخش ماه بدور خود ثابت است.این تفاوت سرعت در حرکت انتقالی ماه با حرکت وضعیاش باعث جلوافتادن یا عقب ماندن سطح رو به زمین ماه میشود که نتیجه آن نوسان چهره ماه به چپ و یا راست است. در نتیجه در مواقعی ما میتوانیم بخشهایی از شرق یا غرب ماه را ببینیم که قبلا" دیده نمیشد. حداکثر مقدار این تغییر حدود 9/7 درجه میباشد؛ به این معنی که حداکثر جابجایی افقی قرص ماه 9/7 درجه است.این پدیده مانند آن است که شما یک کره را حول یکی از محورهای آن به سمت راست ویا چپ بچرخانید.
در این حالت فرضا با چرخاندن آن به سمت راست، مناطقی از سمت چپ آن دیده میشود، در حالی که مناطق لبه سمت راست آن از دید شما پنهان میشود. در نتیجه شما میتوانید بخشهای بیشتری از جسم را در طول یک بازه زمانی ببینید. نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که رخگرد ماه با چشم غیر مسلح و برای افراد عادی قابل تشخیص نیست. با بررسی عوارض سطح ماه، به ویژه در لبهها، با ابزارهای نجومی و همچنین کمی تجربه میتوان این پدیده را مشاهده نمود.
رخگرد عرضی[ویرایش]
این نوع رخگرد به علت تمایل محور چرخش کره ماه با صفحه دایرة البروج(صفحه مدار حرکت زمین به دور خورشید)به وجود میآید. مقدار این تمایل محوری حداکثر 6/6 درجه است که از مجموع تمایل مداری ماه با دایرةالبروج (حدود 1/5 درجه)وتمایل محور چرخش ماه نسبت به مدار حرکتیاش (حدود5/1 درجه) بدست میآید.رخگرد عرضی موجب میشود که ناظر زمینی اندکی فراتر از قطب شمال و اندکی پایین تر از قطب جنوب ماه که در حالت عادی قابل رویت نیستند را مشاهده کند. به بیان ساده بر اثر این نوع رخگرد، ماه به سمت بالا یا پایین نوسان میکند.
رخگرد روزانه[ویرایش]
این نوع رخگرد در اثر موقعیت ناظر در کره زمین به وجود میآید. نیمکرههایی از ماه که توسط دو ناظر که در دو سوی کره قابل مشاهده هستند تفاوتهای اندکی با هم دارند. قطر زمین در مقایسه با فاصله آن از ماه قابل توجه است. پس از گذشت 12 ساعت (نصف شبانه روز) شخصی که روی استوا است به اندازه قطر زمین در فضا جابجا میشود واین باعث میشود که مکان ناظر نسبت به ماه تغییر کند واین شخص مناطق دیگری از سطح ماه را ببیند.البته مقدار این نوع رخگرد حداکثر یک درجه خواهد بود و این مقدار به حدی کم است که تشخیص آن به سختی میسر است. برای اینکه این پدیده را با یک مثال به خاطر بسپارید کافی است یک جسم را در فاصلهای در مقابل خود قرار دهید. آنگاه به سمت راست و یا چپ حرکت کنید. متوجه میشوید که در اثر این حرکت، زوایای مختلفی از جسم را میتوانید ببینید.
پدیده رخگرد بویژه در مورد هلال های بسیار باریک میتواند نقش مهمی در بررسی وضعیت رویت پذیری هلال ایفا کند.
منابع[ویرایش]
ویکیپدیا
کتاب ماه نو نوشته امیر حسن زاده؛ محمد احمدی و یوسف شعبانی