روز متوسط خورشیدی
مدار زمین به دور خورشید دایره نیست. فاصله زمین از خورشید در طول یک سال ثابت نمیماند، به همین دلیل سرعت گردش زمین به دور خورشید نیز ثابت نیست. یعنی سرعت حرکت مداری زمین زمانی که زمین به خورشید نزدیکتر است، بیشتر از زمانی است که زمین به خورشید دورتر است. در نتیجه طول روز خورشیدی در ایام مختلف سال یکسان نیست. برای آنکه طول روز ثابتی برای اندازه گیری زمان داشته باشیم به جای خورشید حقیقی از خورشید متوسط استفاده میکنند. خورشید متوسط بر خلاف خورشید حقیقی که روی دایرةالبروج حرکت میکند یک نقطه فرضی است که بر روی استوای سماوی جابجا میشود و سرعت ظاهری آن در طول سال ثابت است.
روز اول بهار خورشید حقیقی و خورشید متوسط هر دو بر نقطه اعتدال بهاری قرار میگیرند. با گذشت زمان خورشید حقیقی بر روی دایرةالبروج و خورشید متوسط بر روی استوای سماوی جابجا میشوند. سرعت حرکت خورشید حقیقی با توجه به مکان مداری خود کندتر و تندتر میشود و از خورشید متوسط عقب یا جلو میافتد. بنا به قرار داد مدت زمان معین دو عبور متوالی خورشید متوسط از نصف النهار مکان ، شبانه روز متوسط خورشیدی نامیده میشود. مدت شبانه روز متوسط خورشیدی در تمام ایام سال یکسان است، در حالی که طول روز خورشید حقیقی گاه کمتر و گاه بیشتر از طول روزخورشید متوسط است.
لحظهای که خورشید حقیقی در نصف النهار مکان دیده میشود ظهر حقیقی یا ظهر شرعی گفته میشود و لحظهای که خورشید متوسط بر نصف النهار مکان دیده میشود ظهر متوسط نامیده میشود. تفاوت ظهر حقیقی و ظهر متوسط تعدیل زمان نامیده میشود. تعدیل زمان در طول سال بین منفی 16 تا مثبت 16دقیقه تغییر میکند، یعنی در طول سال ظهر شرعی از ظهر متوسط حداکثر 16 دقیقه جلو یا عقب میافتد.