حیوانات در فضا
پیش از سفر انسان به فضا به منظور آزمایش شرایط زندگی انسان در فضا، کشورهای مختلف اقدام به ارسال حیوانات به فضا کردهاند. پس از ارسال انسان به فضا نیز ارسال حیوانات برای انجام آزمایشهای مختلف زیست شناسی و پزشکی ادامه یافت. تا کنون شش کشور موفق به ارسال حیوان به فضا شدهاند: اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحده آمریکا، فرانسه، چین، ژاپن و ایران.
اولین موجودات زندهای که به مرز فضا رسیدند، مگسهای کوچکی بودند که در سال 1947 به وسیله یک موشک وی-2 آمریکا (از همان نسل موشکهای معروف آلمان در جنگ جهانی دوم) به ارتفاع تقریبا 109 کیلومتری از سطح زمین ارسال شدند. هدف این آزمایش بررسی اثرات تابش فضایی بر موجودات زنده بود. کپسول پس از رسیدن به ارتفاع مورد نظر به سلامت به زمین بازگشت.
موفقیت بعدی در ارسال موجودات زنده، میمونی از نژاد رزوس به نام آلبرت 2 بود که در سال 1949 به فضا فرستاده شد. پیش از آن ماموریت آلبرت 1 شکست خورده بود اما آلبرت 2 موفق شد به ارتفاع 134 کیلومتری از سطح زمین دست پیدا کند. البته این چتر نجات کپسول این میمون هنگام بازگشت به زمین به درستی عمل نکرد و حیوان در اثر ضربه ناشی از برخورد با زمین جان داد. ارسالهای موفقیت آمیز حیوانات به فضا با ارسال میمون و موش ادامه پیدا کرد اما این ماموریتها در دستیابی به هدف بازگشت سالم حیوان به زمین شکست میخوردند. در سال 1951 روسها در پرواز R-1 IIIA-1 موفق شدند برای نخستین بار موجودات زنده بزرگی را که دو سگ با نامهای سیگان و دزیک بودند به فضا بفرستند و با موفقیت بازیابی کنند.
تا بدین جای کار هنوز موجود زندهای در مداری به دور زمین قرار نگرفته بود. اولین موجود زندهای که در مداری به دور زمین گشت، سگی به نام لایکا بود که در دومین ماموریت اسپوتنیک، در سال 1957 به وسیله روسها به فضا ارسال شد. البته به دلیل این که در آن زمان هنوز تکنولوژی بازگشت از مدار به سطح زمین وجود نداشت، لایکا ناچار در فضا ماند و محکوم به مرگ شد. پس از آن و پیش از سفر تاریخی نخستین انسان یعنی یوری گاگارین به مدار زمین در سال 1961، حداقل 10 سگ به مدار زمین فرستاده شدند. از جمله سگهایی با نام بلکا و استرلکا که در سال 1960، اولین موجودات زندهای بودند که به مدار رفتند و با موفقیت به زمین بازگشتند. آمریکاییها نیز پیش از ارسال اولین انسان، اقدام به ارسال شامپانزه به فضا کرده بودند.
سفر موجودات زنده به فضا در سالهای بعد نیز ادامه یافت و تا کنون ادامه دارد، این آزمایشها با هدف بررسی اثرات جاذبه کم روی بدن موجودات زنده و کارکرد قسمتهای مختلف آن صورت میگیرد. در سالهای گذشته موجوداتی چون عنکبوت، ماهی و ... به ایستگاه فضایی بینالمللی فرستاده شدهاند تا فعالیت آنها در شرایط بی وزنی بررسی شود.
ارسال موجود زنده به فضا از جانب ایران
طرح آزمایشگاه فضایی شامل طراحی، ساخت و پرتاب محمولههای علمی به وسیلهی موشکهای کاوش از سال 1381 در پژوهشگاه فضا در حال اجرا است.
در سال 1388و در روز 12 بهمن، کاوشگر 3 موفق شد اولین محمولهی زیستی ایران را که شامل یک موش، دو لاکپشت و تعدادی کرم بود به ارتفاع 135 کیلومتری ببرد و پس از بازگشت به زمین، محمولهی آن به وسیلهی تیم جستجو بازیابی شد.
9 بهمن 1391 روزی مهم در تاریخ علوم فضایی کشور ایران بود. در این روز میمون آفتاب به وسیلهی کاوشگر پیشگام به فضا سفر کرد و به سلامت به زمین بازگشت. این کاوشگر به کمک حامل سوخت جامد یک میمون را به ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری از سطح زمین برده و آنرا سالم بر روی زمین فرود آورد. این اولین بار بود که ایران موفق به ارسال موجودی زنده با خصوصیات بدنی مشابه انسان به فضا میشد. دلیل انتخاب میمون برای این ماموریت، شباهت فیزیولوژی و آناتومی بدن آن به بدن انسان و همچنین داشتن قدرت حافظه و یادگیری بود. نژاد میمونهای انتخابی از نوع ماکاکا مولاتا بود که اغلب به آنها میمون رزوس میگویند و پیش از این نیز در کشورهای مختلف برای انجام آزمایشهای مختلف و سفر به فضا استفاده شدهاند.
منابع
http://en.wikipedia.org/wiki/Animals_in_space
http://www.ari.ac.ir/index.php/monkey/565-1391-11-14-10-47-18.html
http://www.ari.ac.ir/index.php/monkey/569-1391-11-15-08-22-41.html
[[Category:فناوری فضایی]]