ابر های ماژلانی: تفاوت بین نسخه‌ها
| (۴۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| + | {{الگو:تکمیلی}} | ||
| + | |||
| + | [[File:Panoramic Large and Small Magellanic Clouds.jpg|Panoramic Large and Small Magellanic Clouds|وسط|700px]] | ||
== ابرهای ماژلانی == | == ابرهای ماژلانی == | ||
<div align="justify"> | <div align="justify"> | ||
| − | ابر ماژلانی بزرگ و ابر ماژلانی کوچک در واقع دو [[کهکشان]] در همسایگی | + | ابر ماژلانی بزرگ و ابر ماژلانی کوچک در واقع دو [[کهکشان]] در همسایگی [[کهکشان]] ما یعنی [[کهکشان راه شیری]] هستند که به دلیل واقع شدن در نیم کره جنوبی آسمان، در نیم کره شمالی قابل رویت نیستند.[[File:Magellanic Clouds ― Irregular Dwarf Galaxies .jpg|thumb|Magellanic Clouds ― Irregular Dwarf Galaxies ]] |
| − | در سال | + | در سال 1511 [[فردیناند ماژلان]] که یک دریانورد پرتغالی بود به این دو "ابر" اشاره کرد و به همین دلیل این نام بر این [[کهکشان]]هااطلاق می شود. البته حدود 500 سال قبل، عبدالرحمن صوفی منجم ایرانی در سال 964 میلادی این ابرها را [[رصد]] نموده و با نام البکر در فهرست خود به ثبت رسانده است. |
این دو [[کهکشان]] عضو [[خوشه محلی]] (گروه محلی)[[کهکشان]] ها هستند. | این دو [[کهکشان]] عضو [[خوشه محلی]] (گروه محلی)[[کهکشان]] ها هستند. | ||
| − | |||
| − | نزدیک | + | |
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | == کشف == | ||
| + | |||
| + | دریانورد پرتغال فرناند ماژلان زمان زیادی را برای بررسی و مطالعه آسمان نیمکره جنوبی [[زمین]] صرف کرده است. نتیجه این بررسی ها یافتن دو توده مه آلود، بود که با چشم غیر مسلح به راحتی قابل رویت است و امروزه منجمان آماتور، این دو ابر را به افتخار کاشفان اولیه اش، ابرهای ماژلانی می نامند. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | نخستین اشارهٔ مستند به ابر ماژلانی بزرگ توسط اخترشناس ایرانی، عبدالرحمان صوفی در کتاب صورالکواکب در حوالی سال 964 میلادی انجام شده است. عبدالرحمان صوفی نیز در واقع در کتاب صورالکواکب رصد آنها را گزارش می‌کند، نه رصد خود را. در کتاب صورالکواکب عبدالرحمان، با ترجمهٔ خواجه نصیر طوسی، دربارهٔ ابرهای ماژلانی چنین نوشته شده است: | ||
| + | |||
| + | *… و قومی گفته اند که در زیر سهیل دو کوکب است که قدمهای سهل اند و در زیر قدمهای سهل کواکب نورانی سپید است که به عراق نبینند و نه نجد از ولایت عرب و اهل تهامه که بینند بقر خوانند آن کواکب را. و بطلمیوس از این هیچ نگفته و ما ندانیم که این سخن بر حق است یا باطل. و قومی گفته اند ابتدای کواکب سفینه از نزدیک سعد بهام است … | ||
| + | |||
| + | |||
| + | ثبت رصد بعدی در سالهای 1504_1503 توسط آمریگو وسپوچی و در سومین سفر دریایی او انجام شد.<ref >خواجه پور، محمدرضا. «ابر پاره های ماژلان». نجوم، بهمن 1370، شماره 5، ص 10.</ref> | ||
| + | |||
| + | == ابر ماژلانی بزرگ == | ||
| + | [[File:Magellanic Cloud.jpg|thumb|ابر ماژلانی بزرگ]] | ||
| + | [[کهکشان]]ی که از همه به ما نزدیکتر است ابر بزرگ ماژلان است که فاصله آن کمتر از 150000 [[سال نوری]] است و با چشم برهنه در صورت فلکی ماهی طلایی نزدیک قطب جنوب سماوی دیده می شود . به لحاظ شکل یک [[بیضی]] نا منظم است . ابعاد آن به لحاظ اندازه در حدود 12 درجه در 4 درجه است . طول قطر بزرگ آن 30000 [[سال نوری]] است . | ||
| + | |||
| + | ابر بزرگ ماژلان حاوی اجرام بسیار بزرگ و قابل توجهی است.از آن جمله در حدود 1500[[ متغیر قیفاووسی]] ، بیش از یک صد چشمه قوی و مجزای رادیویی و نیز [[سحابی]] بزرگ حلقه زده که نان دیگرش ماهی طلایی_30 ('''30_Doradus)'''شایسته توجه است. ماهی طلایی_30 بزرگ ترین [[سحابی]] گازی و بسیار بزرگ تر از[[ سحابی چبار]] است.روشنایی فوق العاده آن بسی آشکار تر میبود اگر در [[کهکشان]] ما جای می داشت.در واقع اگر ماهی طلایی_30 به فاصله جبار از ما می بود 30 بار روشن تر از [[شعرای یمانی]] به نظر می رسید. | ||
| + | |||
| + | باید تاکید شود که ابر بزرگ ماژلان، نزدیک ترین سحابی برون-کهکشانی به ما، نه یک ابر است و نه یک [[سحابی]]؛بلکه یک کهکشان است. یعنی جهان-جزیره ی بزرگی است مشتمل بر ستاره های نورانی،خوشه های ستاره ای کروی،سحابی ها و همه ی اجرام دیگری که در کهکشان ما یافت می شود من جمله خود ما. | ||
| + | |||
| + | ستاره S_ماهی طلایی در ابر بزرگ ماژلان ، بی شک درخشان ترین ستاره شناخته شده و یکی از ستارگان موسوم به متغیر های نامنظم است. اسن ستاره به هنگام حداکثر روشنی 600000 بار (و بنا بر بعضی محاسبات 2000000بار) پرنور تر از خورشید است. | ||
| + | |||
| + | ابر بزرگ ماژلان با سرعتی در حدود 250 کیلومتر بر ثانیه از ما دور می شود.<ref name="multiple1">کتاب نجوم به زبان ساده / نوشتهمایر دگانی/ ترجمه محمد رضا خواجه پور/چاپ ششم/ویرایش جدید</ref> | ||
| + | {{-}} | ||
| + | |||
| + | == ابر ماژلان کوچک == | ||
| + | [[File:Small Magellanic Cloud (Digitized Sky Survey 2).jpg|thumb|ابر ماژلانی کوچک]] | ||
| + | |||
| + | فاصله تخمینی ابر کوچک ماژلان 180000 [[سال نوری]] است که آن را اندکی دورتر از [[ابر ماژلانی بزرگ]] قرار می دهد؛ با چشم برهنه در[[ صورت فلکی توکان]] ، نزدیک قطب جنوب آسمان دیده می شود.اما قطر آن فقط نصف قطر ابر بزرگ ماژلان است. باید به یاد داشت که مطالعه قیفاووسی های آن به کشف منحنی[[ دوره تناوب]]_قدر مطلق انجامید.این ابر شامل تعداد زیادی [[ستاره]] کم سو از [[قدر]] 11 تا کم سوترین [[ستاره]] های شناخته شده است. | ||
| + | |||
| + | علاوه بر این یک یا چند ستاره دوستایی پرتو_X نیز دارد. | ||
| + | |||
| + | یک دوتایی پرتو – x یک جفت ستاره ی نزدیک به هم است؛یکی از این دو که رمبیده منقبض شده است(ستاره نوترونی؟) و اواخر دور زندگی خود را می گذارند،از ندیم خود،ماده جذب می کند.این ماده،هنگام نزدیک شدن به ستاره ی بسیار داغِ در حالِ انقباض،پرتو X گسیل می کند. | ||
| + | |||
| + | سرعت دور شدن ابر کوچک ماژلان به اندازه ی قابل ملاحظه ای کمتر از سرعت ابر بزرگ ماژلان را اغلب اوقات،اقمار کهکشان ما به شمار می آورند. | ||
| + | |||
| + | اگر فرضیه هاله تاریک جرمدار کهکشان ما درست باشد،ابرهای ماژلان بزرگ و کوچک به لحاظ گرانشی مقید به کهکشان ما و قمر های آن خواهند بود.<ref name="multiple1">کتاب نجوم به زبان ساده / نوشتهمایر دگانی/ ترجمه محمد رضا خواجه پور/چاپ ششم/ویرایش جدید</ref> | ||
| + | {{-}} | ||
| + | |||
| + | ==نگارخانه== | ||
| + | |||
| + | <gallery> | ||
| + | Image:LH 95.jpg|<!--[[LH 95]] stellar nursery in Large Magellanic Cloud. Credit: [[ناسا]]/[[سازمان فضایی اروپا]]--> | ||
| + | Image:ESO-SNR B0544-6910 in the LMC-phot-34d-04-fullres.jpg|<!--SNR B0544-6910 in the LMC. Credit: [[رصدخانه جنوبی اروپا]]--> | ||
| + | Image:ESO-SNR 0543-689 in the LMC-phot-34c-04-fullres.jpg|<!--SNR 0543-689 in the LMC. Credit: [[رصدخانه جنوبی اروپا]]--> | ||
| + | Image:ESO-N44-LMC-phot-31a-03-hires.jpg|<!--N44 region in the Large Magellanic Cloud. Credit: [[رصدخانه جنوبی اروپا]]--> | ||
| + | Image:ESO-DEM L 159 Nebula KMHK 840 and 831 clusters LMC-phot-31c-03-fullres.jpg|<!-- DEM L 159 and | ||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
</div> | </div> | ||
| − | |||
| − | [[رده:کیهان‌شناسی]] | + | |
| + | [[رده:کیهان‌شناسی]][[رده:نجوم رصدی ]] | ||
| + | |||
| + | == جستاره ای وابسته == | ||
| + | |||
| + | * [[کهکشان]] | ||
| + | * [[کهکشان کوتوله]] | ||
| + | * [[ابر ماژلانی بزرگ]] | ||
| + | |||
| + | == منابع == | ||
| + | |||
| + | <references /> | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | [[رده:کیهان‌شناسی]][[رده:نجوم رصدی ]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۴، ساعت ۰۹:۵۵
|
محتویات
ابرهای ماژلانی[ویرایش]
در سال 1511 فردیناند ماژلان که یک دریانورد پرتغالی بود به این دو "ابر" اشاره کرد و به همین دلیل این نام بر این کهکشانهااطلاق می شود. البته حدود 500 سال قبل، عبدالرحمن صوفی منجم ایرانی در سال 964 میلادی این ابرها را رصد نموده و با نام البکر در فهرست خود به ثبت رسانده است. این دو کهکشان عضو خوشه محلی (گروه محلی)کهکشان ها هستند.
کشف[ویرایش]
دریانورد پرتغال فرناند ماژلان زمان زیادی را برای بررسی و مطالعه آسمان نیمکره جنوبی زمین صرف کرده است. نتیجه این بررسی ها یافتن دو توده مه آلود، بود که با چشم غیر مسلح به راحتی قابل رویت است و امروزه منجمان آماتور، این دو ابر را به افتخار کاشفان اولیه اش، ابرهای ماژلانی می نامند.
نخستین اشارهٔ مستند به ابر ماژلانی بزرگ توسط اخترشناس ایرانی، عبدالرحمان صوفی در کتاب صورالکواکب در حوالی سال 964 میلادی انجام شده است. عبدالرحمان صوفی نیز در واقع در کتاب صورالکواکب رصد آنها را گزارش می‌کند، نه رصد خود را. در کتاب صورالکواکب عبدالرحمان، با ترجمهٔ خواجه نصیر طوسی، دربارهٔ ابرهای ماژلانی چنین نوشته شده است:
- … و قومی گفته اند که در زیر سهیل دو کوکب است که قدمهای سهل اند و در زیر قدمهای سهل کواکب نورانی سپید است که به عراق نبینند و نه نجد از ولایت عرب و اهل تهامه که بینند بقر خوانند آن کواکب را. و بطلمیوس از این هیچ نگفته و ما ندانیم که این سخن بر حق است یا باطل. و قومی گفته اند ابتدای کواکب سفینه از نزدیک سعد بهام است …
ثبت رصد بعدی در سالهای 1504_1503 توسط آمریگو وسپوچی و در سومین سفر دریایی او انجام شد.<ref >خواجه پور، محمدرضا. «ابر پاره های ماژلان». نجوم، بهمن 1370، شماره 5، ص 10.</ref>
ابر ماژلانی بزرگ[ویرایش]
کهکشانی که از همه به ما نزدیکتر است ابر بزرگ ماژلان است که فاصله آن کمتر از 150000 سال نوری است و با چشم برهنه در صورت فلکی ماهی طلایی نزدیک قطب جنوب سماوی دیده می شود . به لحاظ شکل یک بیضی نا منظم است . ابعاد آن به لحاظ اندازه در حدود 12 درجه در 4 درجه است . طول قطر بزرگ آن 30000 سال نوری است .
ابر بزرگ ماژلان حاوی اجرام بسیار بزرگ و قابل توجهی است.از آن جمله در حدود 1500متغیر قیفاووسی ، بیش از یک صد چشمه قوی و مجزای رادیویی و نیز سحابی بزرگ حلقه زده که نان دیگرش ماهی طلایی_30 (30_Doradus)شایسته توجه است. ماهی طلایی_30 بزرگ ترین سحابی گازی و بسیار بزرگ تر ازسحابی چبار است.روشنایی فوق العاده آن بسی آشکار تر میبود اگر در کهکشان ما جای می داشت.در واقع اگر ماهی طلایی_30 به فاصله جبار از ما می بود 30 بار روشن تر از شعرای یمانی به نظر می رسید.
باید تاکید شود که ابر بزرگ ماژلان، نزدیک ترین سحابی برون-کهکشانی به ما، نه یک ابر است و نه یک سحابی؛بلکه یک کهکشان است. یعنی جهان-جزیره ی بزرگی است مشتمل بر ستاره های نورانی،خوشه های ستاره ای کروی،سحابی ها و همه ی اجرام دیگری که در کهکشان ما یافت می شود من جمله خود ما.
ستاره S_ماهی طلایی در ابر بزرگ ماژلان ، بی شک درخشان ترین ستاره شناخته شده و یکی از ستارگان موسوم به متغیر های نامنظم است. اسن ستاره به هنگام حداکثر روشنی 600000 بار (و بنا بر بعضی محاسبات 2000000بار) پرنور تر از خورشید است.
ابر بزرگ ماژلان با سرعتی در حدود 250 کیلومتر بر ثانیه از ما دور می شود.<ref name="multiple1">کتاب نجوم به زبان ساده / نوشتهمایر دگانی/ ترجمه محمد رضا خواجه پور/چاپ ششم/ویرایش جدید</ref>
ابر ماژلان کوچک[ویرایش]
فاصله تخمینی ابر کوچک ماژلان 180000 سال نوری است که آن را اندکی دورتر از ابر ماژلانی بزرگ قرار می دهد؛ با چشم برهنه درصورت فلکی توکان ، نزدیک قطب جنوب آسمان دیده می شود.اما قطر آن فقط نصف قطر ابر بزرگ ماژلان است. باید به یاد داشت که مطالعه قیفاووسی های آن به کشف منحنیدوره تناوب_قدر مطلق انجامید.این ابر شامل تعداد زیادی ستاره کم سو از قدر 11 تا کم سوترین ستاره های شناخته شده است.
علاوه بر این یک یا چند ستاره دوستایی پرتو_X نیز دارد.
یک دوتایی پرتو – x یک جفت ستاره ی نزدیک به هم است؛یکی از این دو که رمبیده منقبض شده است(ستاره نوترونی؟) و اواخر دور زندگی خود را می گذارند،از ندیم خود،ماده جذب می کند.این ماده،هنگام نزدیک شدن به ستاره ی بسیار داغِ در حالِ انقباض،پرتو X گسیل می کند.
سرعت دور شدن ابر کوچک ماژلان به اندازه ی قابل ملاحظه ای کمتر از سرعت ابر بزرگ ماژلان را اغلب اوقات،اقمار کهکشان ما به شمار می آورند.
اگر فرضیه هاله تاریک جرمدار کهکشان ما درست باشد،ابرهای ماژلان بزرگ و کوچک به لحاظ گرانشی مقید به کهکشان ما و قمر های آن خواهند بود.<ref name="multiple1">کتاب نجوم به زبان ساده / نوشتهمایر دگانی/ ترجمه محمد رضا خواجه پور/چاپ ششم/ویرایش جدید</ref>
نگارخانه[ویرایش]
- LH 95.jpg
- ESO-SNR B0544-6910 in the LMC-phot-34d-04-fullres.jpg
- ESO-SNR 0543-689 in the LMC-phot-34c-04-fullres.jpg
- ESO-N44-LMC-phot-31a-03-hires.jpg
- ESO-DEM L 159 Nebula KMHK 840 and 831 clusters LMC-phot-31c-03-fullres.jpg
جستاره ای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
<references />
.jpg){kind=link}