| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | == ابیراهی یا کجنمایی رنگی ==
| + | در تلسکوپ های شکستی ،نور وارد عدسس ها شده و می شکند ،با توجه به اینکه نور های مختلف در فاصله عای متفاوتی کانونی می شوند اشکالی به وجود می آید که به آنها ابیراهی رنگی می گویند به این صورت که اگر در چشمی نگاه کنیم شاهد یک هاله آبی دور جسم خواهیم بود. |
| | + | برای رفع این مشکل ،عدسی ها از دو بخش ساخته می شوند که به چنین عدسی هایی عدسی آکروماتیک گفته می شود .عدسی های آکروماتیک را از یک جز همگرا و با جنسی که نور سفید را کم تجزیه کند و یک جز واگرا که جنس آن به گونه ایست که تجزیه آن بیشتر از شکستش باشد ،می سازند.در عدسی حاصل از ترکیب این دو جز نور سفید به وسیله عدسی همگرا به هنگام عبور از عدسی واگرا خنثی می شود ولی شکست نور در عدسی همگرا تقریبا حفظ می شود.(در واقع تجزیه نمی شود.) |
| | | | |
| − | چون شعاع نور از عدسی بگذرد،تنها شکسته نمی شود بلکه به رنگ های تشکیل دهنده اش نیز تجزیه می شود. این خاصیت بسیار نامطلوبی برای عدسی به شمار می رود.هر شعاع نور((سفید)) که از سمت چپ وارد عدسی می‌شود به رنگین کمان کوچکی از رنگ ها تجزیه می شود.اصطلاح((نور سفید)) به معنی نور معمولی است که از خورشید،ستارگان و غیره ساطع می شود.این نور در واقع ترکیبی از رنگ های رنگین کمان است که خوب به هم آمیخته اند.چون هریک از رنگ هایی که در این نور سفید وجود دارد به زاویه ای می شکند که اندکی با زاویه ی شکست رنگ های دیگر فرق دارد،عدسی این رنگ ها را از هم جدا می سازد. | + | در علم نورشناسی که با علامت اختصاری CA نیز نشان داده می‌شود، عبارت است از عدم انطباق رنگهای نور شکست یافته در محل همگرایی (تصویر)، که باعث ایجاد تصویر غیر واضح می‌گردد. این حالت بخاطر ضریب شکست متفاوت رنگ‌ها در عدسی ایجاد می‌شود. |
| | + | چون شعاع نور از [[عدسي]] بگذرد تنها شكسته نمي شود بلكه به رنگ هاي تشكيل دهنده اش نيز تجزيه ميشود.اين خاصيت بسيار نا مطلوبي براي عدسي به شمار مي رود.هر شعاع نور سفيد كه از سمت چپ وارد عدسي مي شود به رنگين كمان كوچكي از رنگ ها تجزيه ميشود.اصطلاح نور سفيد به معني نور معمولي است كه از خورشيد ستارگان و غيره ساطع مي شود.اين نور در واقع تركيبي از رنگ هاي رنگين كمان است كه خوب هم به هم اميخته اند.چون هر يك از رنگ هايي كه در اين نور سفيد وجود دارد به زاويه اي مي شكند كه اندكي با زاويه رنگ هاي ديگر فرق دارد عدسي اين رنگ ها را از هم جدا مي سازد. |
| | | | |
| − | در شکل زیر می‌توان دید که مولفه ی بنفش نور سفید از همه بیشتر و جزء سرخ رنگ نور سفید از همه کمتر می شکند.در نتیجه ی این تفاوت در شکست،مولفه های بنفش رنگ نور در نقطه ای نزدیک تر به عدسی مجتمع می شوند تا اجزا سرخ رنگ آن.
| + | ==انواع کجنمایی رنگی== |
| | + | دو نوع کجنمایی رنگی طولی و عرضی وجود دارد. |
| | | | |
| − | [[پرونده:5d00px-Chromatic aberration convex.svg.png|خطای رنگی حاصل کانونی نشدن همه پرتو نور در یک نقطه است که موجب به وجود آمدن هاله آبی رنگ اطراف جرام مورد نظر خواهد شد.|وسط|قاب]]
| + | کجنمایی رنگی طولی(محوری)، زمانی اتفاق می‌افتد که طول موجهای مختلف نور در فاصله‌های مختلف نسبت به لنز، یعنی نقاط مختلف روی محور اپتیکی، متمرکز شده باشند. در نتیجه تصاویر قرمز و بنفش یک نقطه شی دور از محور، روی محور طولی از هم جدا می‌شوند. |
| − | {{-}}
| |
| | | | |
| | + | کجنمایی رنگی عرضی، زمانی اتفاق می‌افتد که طول موجهای مختلف نور در فاصله‌های مختلف روی صفحه کانونی متمرکز شده باشند. این دو نوع کجنمایی ویژگی‌های متفاوتی دارند و حتی همزمان هم می‌توانند اتفاق بیفتند. |
| | | | |
| − | اشکالی که از این نقیصه ناشی می شود کاملا آشکار است:رابطه ی نقطه به نقطه دیگر برقرار نمی ماند.اشعه ای که از یک نقطه ی شیء ساطع می شود دیگر در یک نقطه از تصویر همگرایی نمی کند.رنگ های متفاوت نور اصلی به فواصل متفاوتی از عدسی همگرا می شود.
| + | ==کاهش کجنمایی== |
| | + | در ابتدایی ترین زمان استفاده از [[لنز]]، کجنمایی رنگی با افزایش طول کانونی لنز تا جای ممکن، کاهش داده می‌شد. کجنمایی رنگی می‌تواند بوسیله یک لنز بی‌رنگ کننده[پانویس ۲] کاهش پیدا کند که در این لنز مواد با پراکندگی‌های متفاوت کنار هم جمع شده‌اند تا یک لنز مرکب را تشکیل بدهند. ساده‌ترین نوع آن یک لنز دوتایی بی‌رنگ کننده است که کجنمایی رنگی را در یک پهنای طول موجی مشخص کاهش می‌دهد، اگر چه تصحیح فوق العاده‌ای ایجاد نمی‌کند. با ترکیب کردن بیش از دو لنز با ترکیبات متفاوت درجه تصحیح کجنمایی می‌تواند افزایش پیدا کند. انواع زیادی از شیشه تا به حال برای کاهش کجنمایی رنگی تولید شده است. این شیشه‌ها پراکندگی بسیار کمی دارند و معمولا از جنس فلوریت هستند. تولید این لنزهای بی‌رنگ کننده، یک گام مهم در توسعه میکروسکوپ‌ها و تلسکوپ‌های اپتیکی بوده است. |
| | | | |
| − | این نقیصه ی عدسی های ساده،که در نتیجه ی آن نور رنگ های مختلف در یک کانون جمع نمی شوند،کجنمایی رنگی نامیده می شود. | + | جایگزین لنزهای دوتایی بی‌رنگ کننده، استفاده از عناصر اپتیکی شکننده نور[پانویس ۳] است. این عناصر اپتیکی شکنندهٔ نور، دقیقا همان ویژگی‌های پراکندگی شیشه را دارد. |
| | | | |
| − | برای کاستن از آثار کجنمایی رنگی،امروزه عدسی ها را از دو جزء تشکیل دهنده می سازند که با بالسم کانادا به هم چسبانده شده به صورت یک واحد در آمده اند. یک جزء عدسی مرکب،عدسی ای همگرا است و دیگری عدسی ای واگرا.
| |
| − |
| |
| − |
| |
| − | {|align=left
| |
| − | |[[پرونده:lens6a.svg|بندانگشتی|<small>کجنمایی رنگی باعث طول موجهای مختلف در فواصل متفاوتی شکست پیدا کنند.</small>]]
| |
| − | |[[پرونده:diffractive.png|بندانگشتی|<small>عنصر نوری با خاصیت پراکندگی برای اصلاح</small>]]
| |
| − | |[[پرونده:Lens6b-fa.png|بندانگشتی|<small>دو عدسی مکمل (کراون و فلینت) برای اصلاح کجنمایی</small>]]
| |
| − | |}
| |
| − |
| |
| − |
| |
| − | [[پرونده:10th ebbi.JPG|قاب|وسط|عدسی مرکب.چنین عدسی ای مرکب از دو یا چند جزءاست که با بالسام کانادای شفاف به هم چسبیده یا لایه ای از هوا بین آنها قرار گرفته است.با انتخاب شیشه هایی با کیفت مناسب برای هر جزء می‌توان از کجنمایی رنگی تا حد زیادی کاست.]]
| |
| − |
| |
| − | نکته:عدسی همگرا در مرکز ضخیم تر است تا در پیرامون.کار این عدسی آن است که همگرایی شعاع های نور را سبب می شود،یعنی شعاع ها را به هم نزدیک تر می سازد.عدسی واگرا در مرکز نازکتر است تا در پیرامون.این عدسی موجب واگرایی اشعه نور می شود.
| |
| − |
| |
| − | عدسی همگرا از شیشه کراون ساخته می‌شود که ماده ای است مناسب از این نظر که نور سفید را به میزان اندکی به رنگ های مختلف تجزیه می‌کند.
| |
| − |
| |
| − | عدسی واگرا از شیشه فیلنت ساخته می شود که برای تجزیه نور بسیار بهتر از شکست آن است.این عدسی تجزیه ای را که توسط عدسی همگرا انجام شده خنثی می‌کند،اما شکستی را که به توسط عدسی اول ایجاد شده کاملا از میان نمی برد
| |
| − |
| |
| − | در نتیجه نور می شکند ولی تجزیه نمی شود،بدین طریق کجنمایی رنگی حذف می‌گردد.
| |
| − |
| |
| − | این عدسی مرکب به عدسی آکروماتیک یا غیر رنگی موسوم است و معمولا به جای عدسی های شیئی تلسکوپ به کار می روند.
| |
| − |
| |
| − | در واقعا عدسی مرکب فقط نسبت به دو رنگ،مثلا سبز و سرخ یا آبی و بنفش،غیر رنگی است.انتخاب دو رنگی که برای کانونی کردن دقیق به کار میروند بسته به کاربردی است که در آینده تلسکوپ خواهد داشت.سبز و سرخ برای شیئی هایی مناسب است که بیشتر برای مقاصد بصری بکار میروند،چه حساسیت چشم انسان نسبت به رنگ های انتهای سرخ طیف از همه بیشتر است.شیئی تلسکوپی که عمدتا برای عکاسی به کار گرفته می شود،عدسی مرکبی است که رنگ های آبی و بنفش را در یک کانون متمرکز می کند،زیرا امولسیون های متداول عکاسی نسبت به انتهای آبی طیف حساس اند.<ref>نجوم به زبان ساده / نوشته مایردگانی / ترجمه محمدرضا خواجه پور</ref>
| |
| − |
| |
| − | ==انواع ابیراهی رنگی==
| |
| − |
| |
| − |
| |
| − | '''ابیراهی رنگی محوری یا طولی'''
| |
| − |
| |
| − | در نتیجه تغییرات فاصله کانونی یک عدسی با رنگ ، بزرگنمایی جانبی نیز باید تغییر کند، در نتیجه تصاویر قرمز و بنفش یک نقطه شی دور از محور ، روی محور طولی از هم جدا می‌شوند و این فاصله افقی تحت عنوان ابیراهی رنگی طولی نامیده می‌شود. ابیراهی رنگی طولی یک عدسی محدب را می‌توان به راحتی قابل مقایسه با ابیراهی کروی برای پرتوها در بزرگترین دهانه دانست.<ref name="multiple">[http://www.hupaa.com/20000000000005018/%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%B1%D9%86%DA%AF%DB%8C سابت هوپا]</ref>
| |
| − |
| |
| − | [[پرونده:Chromatic aberration-2.jpg|وسط]]
| |
| − |
| |
| − |
| |
| − | '''ابیراهی رنگی عرضی'''
| |
| − |
| |
| − | اگر به جای بررسی توزیع پرتوها حول یک کانون ، تصویر تشکیل شده در نقطه‌ای خارج از محور اپتیکی یک عدسی که برای ابیراهی رنگی تصحیح نشده، مورد بررسی قرار گیرد، کناره‌های تصویر تیز نبوده بلکه به شکل رنگهای محو و نامشخص خواهد بود. به دلیل پاشندگی ، بزرگنمایی عدسی برای طول موجهای مختلف متفاوت خواهد بود که این منجر به یک سری تصاویر با اندازه‌های مختلف برای هر رنگ می‌شود.
| |
| − |
| |
| − | این ابیراهی گرچه از همان منشا ابیراهی رنگی محوری ناشی می‌شود ولی به عنوان ابیراهی رنگی عرضی از آن یاد می‌شود. این ابیراهی در ارتباط با پرتو اصلی سیستم تعریف می‌شود و لذا مانند پرتو اصلی با تغییر موضع دریچه‌ها تغییر می‌کند.<ref name="multiple">[http://www.hupaa.com/20000000000005018/%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%B1%D9%86%DA%AF%DB%8C سابت هوپا]</ref>
| |
| | | | |
| | ==ابیراهی رنگی از چه چیزی ناشی می‌شود؟== | | ==ابیراهی رنگی از چه چیزی ناشی می‌شود؟== |
| − | ضریب شکست همه محیطها با رنگ تغییر می‌کند. یک تک عدسی از یک شی نه تنها یک تصویر بلکه یک رشته تصویر ارائه می‌کند که هر کدام برای یک رنگ موجود در باریکه نور است. اثر منشورگونه عدسی که با نزدیک شدن به لبه‌ها افزایش می‌یابد چنان است که باعث پاشیدگی می‌شود و تمرکز نور بنفش را در نزدیکترین فاصله از عدسی قرار می‌دهد.<ref name="multiple">[http://www.hupaa.com/20000000000005018/%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%B1%D9%86%DA%AF%DB%8C سابت هوپا]</ref> | + | ضریب شکست همه محیطها با رنگ تغییر می‌کند. یک تک عدسی از یک شی نه تنها یک تصویر بلکه یک رشته تصویر ارائه می‌کند که هر کدام برای یک رنگ موجود در باریکه نور است. اثر منشورگونه عدسی که با نزدیک شدن به لبه‌ها افزایش می‌یابد چنان است که باعث پاشیدگی می‌شود و تمرکز نور بنفش را در نزدیکترین فاصله از عدسی قرار می‌دهد. |
| | + | ==یک آزمایش برای مشاهده ابیراهی رنگی== |
| | + | یک عدسی ضخیم را بین منبع چشمه‌ای که نور چند فام تولید می‌کند و پرده قرار می‌دهیم. با دور و نزدیک کردن پرده به عدسی ، تصویر حقیقی چشمه روی پرده ایجاد می‌شود. رنگ این تصویر از سرخ _ نارنجی به آبی _ بنفش تغییر می‌کند و بهترین تصویر بین این دو حالت تشکیل می‌شود. |
| | | | |
| − | ==یک آزمایش برای مشاهده ابیراهی رنگی==
| |
| − | یک عدسی ضخیم را بین منبع چشمه‌ای که نور چند فام تولید می‌کند و پرده قرار می‌دهیم. با دور و نزدیک کردن پرده به عدسی ، تصویر حقیقی چشمه روی پرده ایجاد می‌شود. رنگ این تصویر از سرخ _ نارنجی به آبی _ بنفش تغییر می‌کند و بهترین تصویر بین این دو حالت تشکیل می‌شود.<ref name="multiple">[http://www.hupaa.com/20000000000005018/%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%B1%D9%86%DA%AF%DB%8C سابت هوپا]</ref>
| |
| | [[پرونده:ابیراهی رنگی.GIF|چپ|قاب]] | | [[پرونده:ابیراهی رنگی.GIF|چپ|قاب]] |
| − | {{-}}
| |
| | | | |
| | == منبع == | | == منبع == |
| − | | + | کتاب الفبای نجوم و اختر فیزیک/ جلد اول/محمد بهرام پور |
| − | <references />
| + | كتاب نجوم به زبان ساده/ماير دگاني |
| | + | سايت ويكي پديا فارسي |
| | + | سابت هوپا |
| | + | سايت هفت اسمان |
| | | | |
| | [[رده:ابزارهای نجومی]] | | [[رده:ابزارهای نجومی]] |
| − | [[رده:فیزیک]]
| |
