تلسکوپ شکستی

تلسکوپ‌های شکستی ابتدایی، عدسی شیئی ساده‌ای داشتند؛ به همین دلیل، انجام رصد با آن به‌وسیله‌ی ابیراهی رنگی مختل می‌شد. با توجه به اینکه شیشه رنگ‌های مختلف را به مقدار متفاوت می‌شکند، تمام رنگ‌ها در یک نقطه‌ی کانونی به هم نمی‌رسند. با افزایش طول‌موج، طول کانونی بلندتر می‌شود. برای غلبه بر این مشکل، در قرن هیجدهم عدسی بی‌رنگ یا آکروماتیک به‌صورت ترکیبی از دو عدسی، ابداع شد. در این نوع عدسی، وابستگی طول کانونی به طول‌موج بسیار کم‌تر از یک عدسی ساده است؛ و در یک طول‌موج ، طول کانونی یک فرینه دارد (معمولاً یک کمینه). در نزدیکی این نقطه، تغییر طول کانونی نسبت به طول‌موج بسیار کوچک است (شکل 3-9). اگر تلسکوپ برای مشاهدات چشمی مورد استفاده قرار می‌گیرد، معمولاً طول موج کمینه را برابر با 550nm برمی‌گزینیم که متناظر است با بیشینه‌ی حساسیت چشم. در تلسکوپ‌های عکاسی، معمولاً عدسی شیئی با طوا موج کمینه 425nm ساخته می‌شود، چرا که صفحات عکاسی معمولی بیش‌ترین حساسیت را به قسمت آبی طیف دارند.

با ترکیب سه عدسی یا حتی بیش‌تر، از جنس شیشه‌های متفاوت، می‌توان ابیراهی رنگی را در عدسی چشمی بیش از پیش تصحیح کرد (مانند چشمی‌های آپوکروماتیک). همچنین، در شیشه‌های مخصوصی، وابستگی ضریب شکست به طول‌موج را به‌گونه‌ای حذف کرده‌اند که با دو عدسی از آن‌ها، ابیراهی رنگی تقریباً اصلاح می‌شود. البته تاکنون از این نوع عدسی‌ها در نجوم چندان استفاده‌ای نشده است.

بزرگ‌ترین‌ تلسکوپ‌های شکستی در جهان دهانه‌ای به قطر تقریبی یک متر دارند و نسبت کانونی آن‌ها نوعاً بین f/10 تا f/20 است .

استفاده از تلسکوپ‌های شکستی، به علت میدان دید کوچک و ساختمان دراز و بزرگ آن، با محدودیت‌هایی روبرو است. از این تلسکوپ‌ها، برای مثال، در مشاهده‌ی ستاره‌های دوتایی، و در تلسکوپ‌های گوناگون نصف‌النهاری که وظیفه‌ی تعیین موقعیت ستارگان را بر عهده دارند، استفاده می‌شود. در عکاسی، از این تلسکوپ‌ها می‌توان در اندازه‌گیری‌های دقیق موقعیت استفاده کرد؛ برای مثال، برای پیدا کردن اختلاف‌منظر.

با استفاده از آرایش‌های پیچیده‌تر عدسی، می‌توان به میدان دید وسیع‌تری دست یافت. این نوع تلسکوپ‌ها را اخترنگار می‌نامند. اخترنگار از یک چشمی متشکل از سه تا پنج عدسی بهره می‌برد و دهانه‌ی آن کم‌تر از 60cm است. نسبت کانونی f/5 تا f/7 ، و میدان دید حدود 5 درجه می‌باشد. از اخترنگار در عکس‌برداری مناطق وسیع آسمان استفاده می‌شود؛ به‌طور مثال، در مطالعه‌ی حرکت ویژه، و مطالعه‌ی آماریِ روشنایی ستارگان.

منبع

کتاب مبانی ستاره‌شناسی/هانو کارتونن و همکاران/ مترجم: غلامرضا شاه‌علی [۱] [۲]