در حال ویرایش ستاره دوتایی

[[پرونده:250px-Sirius A and B Hubble photo.jpg|هابل از ستاره [[شباهنگ]] عکس برداری کرده‌است این ستاره یک مجموعه دوتایی می‌باشد.ستاره همدم در پایین چپ معلوم است.|چپ|قاب]]
ستاره دوتایی به دو [[ستاره]] گفته می‌شود که به هم نزدیک هستند و به دور مرکز ثقلشان گردش می‌کنند. به [[ستاره]] کوچکتر [[ستاره همدم]] گفته می‌شود. تحقیقات جدید نشان می‌دهد درصد زیادی از ستارگان بخشی از یک سامانه حداقل دو ستاره ای هستند. ستارگان دوتایی در [[اختر فیزیک]] بسیار مهم هستند زیرا مدار آنها [[جرم]]شان را مشخص می‌کند. [[جرم]] بسیاری از ستارگان تکی از روی برون‌یابی [[جرم]] ستارگان دوتایی بدست می‌آید. ستارگان دوتایی با ستاره دوتایی [[نور]]ی یکی نیستند، تفاوت آنها در این است که [[ستارگان دوتایی نوری]] از [[زمین]] نزدیک یکدیگر دیده می‌شوند ولی آنها هیچ اثر [[گرانش]]ی بر یکدیگر ندارند. ستارگان دوتایی از روی طیف‌سنجی هم شناخته می‌شوند. اگر مدار حرکت این ستارگان در راستای دید [[زمین]] باشد آنها از طریق گرفت تشخیص داده خواهند شد. به سامانه‌های بیشتر از دو [[ستاره]]، ستاره چندتایی می‌گویند که فراوانی آن کم نیست. ستاره های دوتایی می‌توانند بین یکدیگر جرم تبادل کنند و تکامل یابند از معروفترین ستارگان دوتایی می‌توان به الغول (ستاره دوتایی گرفتی)،شباهنگ و ماکیان ایکس یک (که همدم کوچکتر قویترین احتمال [[سیاهچاله]] است).
برای ناظر اتفاقی دشوار است که باور کند که بیشتر از نصف تمامی ستارگان در واقع منظومه های چند ستاره ای، شامل دو، سه یا چند ستاره اند. اما [[ستاره‌شناس|اختر شناس]]ان می دانند که وقتی دوستاره نزدیک به هم دیده می شوند دو توضیح ممکن است برای این امر وجود دارد: یکی آنکه آنها واقعا به هم نزدیک اند، دیگر آنکه آنها از هم دورند و تنها به دلیل اینکه از دیدگاه ناظر در یک خط قرار گرفته اند نزدیک به هم به نظر می رسند . سر [[ویلیام هرشل]] رصدگر پر آوازه ستارگان مزدوج (دوتایی )معتقد به این نظریه بود که اینگونه ستارگان از لحاظ فاصله بسیار متفاوت اند، زیرا یکی از ستاره های این زوج غالبا کم نورتر از دیگری است. او ضمن اثبات نظریه خود، پی برد که دقیقا نظریه مخالف آن باید درست باشد زیرا کشف کرد که غالب ستارگانی که در نزدیکی هم دیده می شوند در میدان گرانشی یکدیگر قرار دارند یعنی چندان به هم نزدیک اند و [[جرم]]شان به قدر کافی زیاد است که آشکارا در حرکت یکدیگر تاثیر می گذارند. این [[ستاره]] ها واقعا حول یک نقطه مشترک که روی خط فرضی واصل ما بین این زوج است (و گرانیگاه آنها نامیده می شود)می گردند. [[ویلیام هرشل|هرشل]] در جریان اثبات نظریه نادرست اول خود به کشف بسیار مهمی نایل آمد و با ادامه رصد های خود در سال 1820 در حدود 700 ستاره مزدوج را فهرست کرد.

== مزدوج های اپتیکی و بصری  ==
به ندرت اتفاق می افتد که دو ستاره ای که از دید ناظر نزدیک به هم نظر می رسند، واقعا دور از یکدیگر باشند این نوع ستارگان را مزدوج اپتیکی می گویند. این نوع منظومه، یک منظومه مزدوج یا دوتایی حقیقی نیست.
مطابقه یافته های [[ویلیام هرشل|هرشل]]، طبقه بسیار عادی تری از ستارگان مزدوج در میدان گرانشی یکدیگر قرار می گیرند و با [[تلسکوپ]] به صورت دوتایی دیده می شوند. این ستارگان را مزدوج های بصری یا دیدگانی می نامند. توانایی [[تلسکوپ]] برای جداسازی ستارگان نزدیک را توان تفکیک آن [[تلسکوپ]] می نامند. توان تفکیک هر [[تلسکوپ]] را می‌توان با استفاده از تداخل سنجی لکه ای تقویت کرد. 

== مزدوج های طیفی  ==
هر گاهی ستاره های یک منظومه مزدوج چندان به هم نزدیک باشند که نتوانیم با تلسکوپ آنها را تفکیک (جداسازی )کنیم که هم به کمک [[طیف]]شان می‌توانیم مزدوج بودن آنها را تشخیص دهیم. دوتایی طیفی یک سیستم نامرئی است که در آن تصاویر طیفی حرکت مداری را آشکار نمی کند، اما در [[طیف]] کاملا متفاوت بر روی هم قرار داده می شوند. ما نتیجه می گیریم که دو عضو یک سیستم دوتایی تولید کننده طیف ترکیبی مشاهده شده هستند. 

== دوتایی ظاهری  ==
دو ستاره که با هم در ارتباط نیستند ولی در آسمان به دلیل این که در امتداد دید یکسان قرار گرفته اند نزدیک به هم به نظر می رسند. حرکات فضایی نا مربوط آنها به زودی آشکار می کند که آنها اعضای یک دوتایی [[فیزیک]]ی نمی باشند (گاهی اوقات این ستارگان را دوگانه های نوری می نامند).

== دوتایی مرئی ==
یک سیستم مرتبط است که می‌تواند در [[تلسکوپ]] به صورت دو [[ستاره]] تفکیک شود. به نظر می رسد حرکات مداری متقابل این زوج ها دارای دوره های تناوبی هستند که دامنه آنها از یک تا هزاران سال تغییر می کنند.

== دوتایی نجومی سنجی  ==
این گونه زوج ها در [[تلسکوپ]] فقط به صورت یک [[ستاره]] دیده می شوند، اما حرکات نوسانی اش در آسمان آشکار می سازد که این [[ستاره]] یک همدم نامرئی همراه شده است. هردو جرم به دور [[مرکز جرم]] مشترکشان در حال گردش هستند.

== دوتایی طیف سنجی  ==
یک سیستم نا مرئی است که دوتایی بودنش به وسیله نوسانات دوره ای در خطوط [[طیف]]ی اش مشخص می شود. در بعضی موارد مجموعه ای از اشکال طیفی (برای هر ستاره یکی) دیده می شوند که با فاز های مخالف نوسان می کنند در موارد دیگر یکی از ستاره ها کم نورتر از آن است که دیده شود در نتیجه تنها یک مجموعه از خطوط طیفی نوسان کننده ثبت می شود. در این جا دوره های تناوب مداری واقعی از چند ساعت تا چند ماه متغیر هستند.

== دوتایی گرفتی  ==
[[پرونده:Eclipsing binary star animation 2.gif|یک دوتایی گرفتی، همراه با نمودار تغییرات قدر ظاهری|چپ|قاب]]
یک سیستم دوتایی است که در آن دو [[ستاره]] متناوبا یکدیگر را می پوشانند که منجر به تغییرات دوره ای در روشنایی ظاهری سیستم می شود. چنین سیستم هایی نیز ممکن است دوتایی های مرئی، نجوم سنجی یا طیف سنجی باشند.
{{-}}

== منبع  ==
کتاب نجوم دینامیکی رابرت تی .دیکسون

کتاب نجوم و اختر فیزیک مقدماتی (جلد دوم) زیلیک - گرگوری

[[رده: اخترفیزیک]]