عطارد

عطارد یا تیر نزدیک ترین سیاره به خورشید و نیز دومین سیاره کوچک شناخته شده است .هر سال در حدود سه بار به عنوان ستاره درخشان شامگاهی در نزدیکی افق غروب خورشید و نیز به عنوان یک ستاره صبحگاهی ظاهر میشود.به خاطر سرعت کم آن نسبت به زمین از لحاظ افسانه ای ،خدای پرواز نامیده می شود.

عطارد

ساختار

عُطارِد یکی از چهار سیاره خاکی(جامد)منظومه شمسی است و مشابه زمین یک پوسته سنگی دارد.عطارد نزدیک ترین سیاره ی منظومه شمسی به خورشید است .این سیاره با شعاع متوسط 7.Km 2439 کوچکترین سیاره منظومه شمسی می باشد.عطارد حتی کوچکتر-البته چگالترـ از بزرگترین اقمار طبیعی منظومه شمسی یعنی گانیمد و تیتان است.

جنس هسته عطارد شامل ٪70 فلز و ٪30 سیلیکات است.عطارد با چگالی g/cm³5.427دومین سیاره چگال منظومه شمسی محسوب می شود که تنها اندکی کمتر از چگالی g/cm³5.515 سیاره ی زمین است. اگر اثر فشردگی گرانشی در محاسبه چگالی حذف می شد،عطارد با چگالی g/cm³5.3 در مقابل چگالی g/cm³ 4.4 زمین متراکم ترین سیاره منظومه شمسی محسوب می شد. همان طور که چگالی زیاد زمین نتیجه ی مستقیم فشردگی گرانشی در ساختار درونی و مخصوصا در هسته ی آن است چگالی عطارد می تواند بیانگر جزئیات ساختار داخلی آن باشد. عطارد خیلی کوچکتر از زمین است همچنین قسمتهای داخلی آن تقریبا فاقد یک فشردگی گرانشی قوی هستند، بنابراین برای داشتن چنین چگالی بالایی هسته این سیاره باید بزرگ و غنی از آهن باشد. زمین شناسان برآورد کرده اند که احتمالا هسته ی عطارد تقریبا ٪42 از حجم کل این سیاره را اشغال کرده باشد. برای زمین این نسب ٪17 است.تحقیقات اخیر احتمال مذاب و گدازه ای بودن هسته را بشدت تایید می کند.این موضوع در حالی است که اطراف هسته را جبه ای متشکل از سیلیکات به قطر 700-500کیلومتر احاطه کرده است. طبق اطلاعات حاصل از ماموریت مارینر 10 و مشاهدات از زمین ،ضخامت قشر پوسته ای در حدود 300-100 کیلومتر است.یک مشخصه عوارض سطح عطارد وجود شیارهای باریک (گسل) و کوچک بی شماری در سطح آن است که می توانند تا صدها کیلومتر امتداد داشته باشند.به نظر می آید این شیار ها به علت سرد ومنقبض شدن هسته و جبه سیاره در زمانی که پوسته قبلا سفت شده بود بوجود آمده باشد. هسته ی عطارد بیشتر از هر سیاره بزرگ منظومه شمسی دارای آهن است و چندین تئوری برای توضیح آن پیشنهاد شده است. مقبول ترین و رایج ترین تئوری این است که عطارد درآغاز دارای یک نسبت فلز- سیلیکات (مانند شهاب سنگ های عادی)– اشاره دارد به نوعی جسم صخره ای در منظومه شمسی- دارای نسبت مشابهی از آهن و سیلیکات بود و جرم آن تقریبا 2.25 برابر جرم فعلی بوده است.به هر حال در اوایل تاریخچه منظومه شمسی عطارد با یک خورده سیارک که تقریبا1.6 برابر جرم آن بوده وابعاد آن صدها کیلومتر بوده است برخورد کرده.این برخورد باعث شده تا مقدار زیادی از پوسته و جبه ی اولیه از سیاره جدا شود و هسته داخلی آن دست نخورده باقی بماند تا قسمت بزرگی از سیاره را تشکیل دهد.فرایند مشابه که به نام "فرضیه ی ضربه ی بزرگ" شناخته می شود در موردشکل گیری قمرزمین(ماه)ارائه شده است.

ویژگی های رصدی

این سیاره همیشه نزدیک خورشید قابل رویت است و بیشترین فاصله زاویه ای آن از خورشید 28 درجه است پس مدت زمانی که می توان ان را در آسمان دید بسیار کم است .این سیاره را زمانی با چشم برهنه میتوان دید که خورشید زیر خط افق باشد، اما میتوان با حذف نور های خورشید توسط تلسکوپ آن را در روز نیز دید .

رمان رصد این سیاره

میتوانیم عطارد را در زمان های خاصی یعنی هنگام طلوع یا غروبخورشید رصد کنیم که بستگی به وضعیت مداری آن دارد بیشترین فاصله ای که ممکن است عطارد از خورشید داشته باشد 28 درجه اس و ما فقط میتوانیم آن را با چشم غیر مسلح بین 20 تا 28 درجه ای خورشید ببینی مکه این موضوع کار رصد این سیاره را کمی سخت میکند

اساطیر

«عطارد» در ادبیات فارسی و عربی،«دبیر فلک» نیز خوانده شده‌است. نام اروپایی این سیاره Mercury از واژه‌ای لاتین گرفته شده که در مقابل نام یونانی هرمس است. خدائی که پیغام برنده برای خدایان دیگر بوده و به همین دلیل هرمس در اغلب تصاویر با صندلهای بالدار کشیده می‌شود. علاوه بر پیغام‌رسانی، او نگهدار بازرگانان و مسافران بود. مرکوری در ادبیات افسانه‌ای یونان و روم، خدای سخن‌وری و نویسندگی است.

به اعتقاد یوهان مرسیه رئیس دانشکده علوم اختری دانشگاه پاریس در مقاله ای که در اواخر سال ۲۰۰۹ منتشر شد احتمالا تیر یکی از ماه‌های سیارات داخلی منظومه خورشیدی بوده که از گرانش مادر خود جدا شده و به دام خورشید گرفتار گشته.

اهله

عطارد مانند ماه در هنگام رصد دارای اشکال گوناگونی همچون هلال، تربیع، تثلیث و بدر است . سیاره عطارد در زمانی که به صورت هلال است پرنورتراز زمانی است که به صورت هلال دیده میشود. این موضوع اینگونه توجیه میشود که عطارد در زمان هلال نسبت به زمانی که در حالت کامل قرار دارد فاصله کمتری تا زمین دارد.البته در حالت بدر نیز عکس همین قضیه صادق است . یعنی وقتی که تمام سطح عطارد از نظر ما روشن است از ما دورتر است بنابراین ما آن را کم نور تز ار حالت هلال میبینیم.

میدان مغناطیسی

از آن جایی که 80 درصد از جرم عطارد را هسته آهنی تشکیل میدهد دارای یک میدان مغناطیسی است که شدت آن برابر با یک پنجم میدان مغناطیسی زمین است اما به گفته دانشمندان میدان مغناطیسی وابسته به چرخش سریع سیاره به دور خودش است اما عطارد با سرعتی بسیار کم به دور خودش در حال چرخش است که علت این سرعت بزرگی میدان مغناطیسی را نمیتواند توجیه کند .

اطلاعات کلی

فاصله از خورشید :

حداقل:46000000 کیلومتر

متوسط:58000000 کیلومتر

ماکزیموم:70000000 کیلومتر

خروج از مرکز 0.2056

دوره تناوب حرکت انتقالی به دور خورشید : نجومی 88 روز ، هلالی 116 روز

سرعت مداری : 48 کیلومتر بر ثانیه

فاصله از زمین :

کمترین: 91000000 کیلومتر

بیشترین:206000000 کیلومتر

قطر زاویه ای (در مقارنه داخلی ):10.88 ثانیه قوس

قطر : 4860 کیلومتر

حجم:0.06 برابر حجم زمین

جرم:0.054 جرم زمین

چگالی : 0.99 چگالی زمین

سرعت گریز : 4.2 کیلومتر بر ثانیه

دوره تناوب حرکت وضعی به دور محور:58.7 روز

دما:

حداقل:-183 C

حداکثر: 427 C

نسبت بازتاب: 0.06

منابع

کتاب نجوم به زبان ساده (مایر دگانی)

کتاب الفبای المپیاد نجوم و اختر فیزیک