فرضیه تلاطم
فرضيه هايي كه تا كنون به آنها اشاره شد، عمدتاً به لحاظ تاريخي اهميت دارند. فرضيه هاي زيرين، كه صورت هاي جديد فرضيه سحابي لاپاس اند، اساس فيزيكي محكم تري دارند. اين توجه مجدد به فرضيه سحابي، معلول بسط نظريه هايي بود كه بر اساس آن ها، انتقال تكانه زاويه اي از ناحيه مركزي به سحابي اطراف به كمك نيروي مغناطو ئيدروديناميكي انجام مي گرفت. بنابراين خورشيد اوليه تكانه زاويه اي خود را از طريق باد خورشيدي از دست مي داد. يكي از بهترين فرضيه ها، فرضيه تلاطم است كه كاردان فيزيكدان آلماني كارل فريدريش فن وايتس زكر است.نقطه آغاز اين فرضيه، كه در 1945 انتشار يافت، شبيه فرضيه لاپاس است.مطابق نظريه وايتس زكر خورشيد، زماني در جريان پيدايش به وسيله ابر قرص مانندي از گاز احاطه شده بود كه به كندي دوران مي كرد. قطر اين قرص از مرتبه بزرگي قطر كنوني منظومه شمسي بود و دما در فواصل مختلف از خورشيد مركزي نظير دمايي بود كه اكنون نه سياره منظومه شمسي در فواصل خود دارند(مثلا دماي گازهاي قرص در فاصله زمين معادل دماي كنوني زمين فرض مي شود). جرم اين سحابي يك صدبار بيش از جرم كل سيارات و تقريباً برابر با ده درصد جرم خورشيد فرض مي شود.سحابي به طور عمده متشكل از ئيدروژن و هليوم و فقط 1 درصد عناصر سنگين تر.از قرار معلوم زنجيره ي حوادث زير به دنبال حالت اوليه روي داده است: آ:پس از 200 ميليون سال ملكول هاي ئيدروژن و هليوم از قرص خارج و در فضا پراكنده شدند و درنتيجه جرم گازها از 10 درصد جرم خورشيد در آغاز به مقدار0.1 درصد كنوني آن كاهش يافت ولي تكانه زاويه اي اوليه سحابي تغيير نكرد، به اين طريق مقدار بزرگ كنوني اين كميت توضيح داده مي شود. ب:در آن 200 ميليون سال، در نتيجه ي تفاوت سرعت ميان قسمت هاي مختلف سحابي –سرعت هاي زياد در نزديكي خورشيد و سرعت هاي كم در فواصل دور از آن- حجره هاي تلاطم بوجود آمده اند. ماده موجود در هر حجره در جهت حركت عقربه هاي ساعت حركت مي كرد در حالي كه خود حجره در خلاف جهت آن. بنا بر اين فرضيه سيارات در نواحي بدون راه گريز ميان حجره ها تشكيل شدند. اين نواحي، به علت وجود جريان هاي متضاد در مرزهايشان، با جذب مواد از حجره هاي مجاور به سرعت رشد كردند و از اين رو موجب تجمع مقدار زيادي ماده شدند كه در خلاف جهت حركت عقربه هاي ساعت دوران مي كرد. سرانجام پنج تا از اين توده هاي متساوي الفاصله به هم مي پيوستند و سياره اي در فاصله معين را بوجود آورد. انتقاد. بسياري از چيزهايي را كه در مورد منطومه شمسي مي دانيم مي توان بر اساس فرضيه فن وايتس زكر توضيح داد.اما سوال هاي بسياري نيز بي جواب مي ماند.مثلاً اين فرضيه مطالب زير را توضيح مي دهد:
- اين واقعيت كه سيارات و سيارك ها تقريباً در يك صفحه مشترك حركت مي كنند،
- اين واقعيت كه صفحه استوايي خورشيد تقريباً بر صفحه مداري سيارات منطبق است،
- اين كه سيارات تقريباً تمام تكانه زاويه اي كل سيستم را در خود دارند،
- اين كه فواصل سيارات از الگوي منظمي كه با قانون بُد بيان مي شود، تبعيت مي كند.
شمار سوال هايي كه هنوز بي جواب اند، بسيار زياد است.از اين جمله اند:
- چگونه قطره ها و ذرات، كلوخه ها را تشكيل مي دهند؟
- از چه طريقي چندين كلوخه با هم يكي شدند و سياره اي را بوجود آوردند؟
- چرا اورانوس بر گرد محوري مي چرخد كه تقريباً عمود بر محور صفحه مداري است؟
- چرا معدودي از قمرها داراي حركت معكوسند؟
