در حال ویرایش لباس فضایی

== لباس فضایی ==
[[پرونده:C3-21-A141.JPG||چپ|قاب]]

لباس فضایی سیستم پیچیده‌ای از پوشاک، تجهیزات و سیستم‌های زیست‌محیطی می‌باشد و به گونه‌ای طراحی شده است تا بتواند فضانورد را راحت در محیط خشن فضا زنده نگه دارد.

انسان نمی‌تواند در[[ فضا]] بدون لباس مناسب جان سالم بدر ببرد. فضانوردان هنگامی که داخل ایستگاه فضایی یا در شاتل مشغول کار و زندگی هستند، به پوشیدن لباس مخصوص نیازی ندارند و گذشته از نبود گرانش در داخل شاتل یا ایستگاه فضایی، آنها تفاوت دیگری را با زمین احساس نمی کنند. فضانوردان آنجا با لباسهای راحت و شلوار راحتی و اغلب بدون کفش هستند؛ اما هنگامی که یکی از آنها برای کار مجبور شود به بیرون از سفینه برود باید لباس فضایی بر تن کند.

اگر انسان بدون پوشش مخصوص وارد فضا شود ظرف پانزده ثانیه بیهوش می‌شود و مغز او در مدت چهار دقیقه نابود می‌شود. حداقل[[ دما]] در یک روز سرد زمستان در مناطق مسکونی زمین ۲۰-۳۰ درجه زیر صفر است است، اما در [[فضا]] این دما می‌تواند به کمتر از ۱۰۰ درجه زیر صفر هم برسد؛ با وجود این اختلافات دمای فاحش، خیلی مهم است که فضانوردان لباس محافظ را قبل از خارج شدن از ایستگاه فضایی یا شاتل بپوشند.

== احتیاج به حفاظت ==


در اوایل قرن نوزدهم رمان نویسان و پیشگامان جسور به لزوم وجود لباس مخصوصی برای دوام آوردن در بالای سیاره زمین پس بردند .ژول ورن نویسنده داستان های علمی _ تخیلی به درستی در کتاب خود ، سفر به ما، پیش بینی کرده بود که فضانورد به یک محافظ کپسول مانند احتیاج دارد .دانشمندان پیش از این دریافته بودند کهانسان بدون محافظ فقط پانزده تا 30 ثانیه در فضای خلا نسبتا مطلق دوام می آورد . آن ها همچنین می دانستند که بدون اثر سپر جو فضانورد تحت تاثیر گرما و سرمای شدید و تغییرات ناگهانی دما قرار می گیرد.خطرات مرگبار احتمالی برای فضانوردانی که بدون حفاظ اند عبارت اند از :

ریز شهابواره های گلوله مانند ، تابش باد های خورشیدی و زبانه های خورشید ، پرتو های فروسرخ و فرابنفش دانشمندان و همچنین نویسندگان داستان های علمی تخیلی به درستی عنوان کردندکه همین خطرات برای کاوشگران ماه هم وجود داردچرا که جو بسیار رقیق ماه حفاظت کمی از انسان به عکل می آورد .








== طرح آپولو ==

در ماموریت [[آپولو]] فضانوردان بر روی ماه به خوبی آن که در فضا حرکت می کنند راه بروند، لباس‌های فضانوردی برای پیاده روی‌های فضایی هم طراحی شده بودند. لباس‌های فضانوردی ابتدایی که در زمان پرتاب موشک پوشیده می شدند، لباس‌های کمکی مورد نیاز بودند در زمانی که فشار از بین می رفت. لباس‌های فضانوردی آپولو شامل این موارد می شدند:

یک نایلون خنک کننده آبی به عنوان زیرپوش
یک لباس با فشار چند لایه
لایه درونی-نایلونی سبک وزن با سوراخ هایی بر روی آن
لایه میانی- نایلون ورقه ورقه شده ازneoprene برای نگه داشتن فشار
لایه بیرونی- نایلونی برای نگه داری لایه‌های دارای فشار زیرین
پنج لایه ازMylar آلومینیومی بافته شده با چهار لایه ازDacron برای حفاظت از گرما
دو لایه از Kapton برای محافظت بیش تر از گرما
یک لایه از تفلون ورقه شده-نسوز- برای حفاظت از خراش
یک لایه تز تفلون سفید-نسوز-
لباس فضانوردی دارای کفش، دستکش، کلاه برای ارتباطات و کلاه پلاستیکی کاملا تمیز-Helmet-است. در زمان پرتاب اکسیژن و آب خنک کننده توسط فضاپیما تهیه می شود. برای پیاده روی فضایی فضانورد با یک جفت کفش، دستکش با سر انگشت‌های لاستیکی، یک دست فیلتر یا کلاه آفتابگردان برای محافظت از نور آفتاب و یک کوله پشتی که اکسیژن، دستگاه دفع دی اکسید کربن و آب برای خنک کننده دارد، محافظت می‌شود کوله پشتی لباس فضانوردی وزنی معادل 82 کیلوگرم روی زمین و 14 کیلوگرم بر روی ماه دارد. لباس‌های فضانوردی ابتدایی آپولو همچنین برای پیاده روی در ماموریت اسکای لاب Sky Labاستفاده شد. در اوایل پرواز شاتل‌های فضایی فضانوردان لباس‌های فضانوردی قهوه ای رنگی می پوشیدند. مانند ماموریت‌های قبلی این لباس برای این مورد هم مورد استفاده قرار می گرفت که اگر فشار در کابین از بین رفت خطری متوجه فضانوردان نشود. طراحی این لباس‌ها همچنین بسیار شبیه به طراحی لباس‌ها آپولو بود.

وقتی که پرواز شاتل‌ها بیش تر جریان یافت، فضانوردان دیگر این نوع لباس‌ها را در زمان پرتاب نپوشیدند. در عوض آن لباس ها، آن‌ها لباس هایی با رنگ آبی روشن با چکمه هایی سیاه و یک کلاه ارتباطی -communications helmet- پلاستیکی سفید مقاوم و محکم میپوشیدند و این تمرین تا آن حادثه چالش برانگیز ادامه یافت بعد از آن حادثه ی پر انتقاد و چالش برانگیز، ناسا از تمام فضانوردان خواست در زمان پرتاب و برگشت به زمین لباس‌های دارای فشار را بپوشند. این لباس‌های نارنجی دارای فشار می باشند و به کلاه، کفش، دستکش، چتر نجات و محافظ جان که قابل باد شدن است. این لباس‌های فضانوردی برای مواقع ضروری ایجاد شده اند .. برای مواقعی که فشار درون کابین از بین برود یا مجبور بشوند در ارتفاع بلند در زمان پرتاب یا برگشت به زمین به بیرون بپرند. ما در مورد لباس‌های فضانوردی که اکنون استفاده می شوند در بخش بعدی یعنی واحد تغییر پذیری گردونه ای -Extravehicular Mobility Unit- که اختصارا EMU نامیده می‌شود برای پیاده روی از شاتل‌ها و ایستگاه فضایی بین‌المللی استفاده می شود.

== لباس‌های فضانوردی پیشرفتهEMU  ==
[[پرونده:3ی74px-STS-118 EVA EMU Suit.jpg|نمونه ای از این لباس|چپ|قاب]]

پیش‌تر لباس‌های فضانوردی بیشتر از جنس‌هایی نرم و سبک ساخته می شدند، امروزه EMU‌ها ترکیبی از سبکی و مقاومت بسیار زیاد را دارند تا هم راحتی را برای فضانورد به ارمغان بیاورد و هم تغییر پذیری بالا. خود لباس از ۱۳ لایه تشکیل شده است، لایه خنک کننده ی داخلی-۲لایه-، لایه ی فشار-2لایه-، گرمای ناشی از ریز معلق‌های موجود در آسمان-8لایه-، و پوشش‌های بیرونی-1لایه-. مواد استفاده شده در این لباس‌ها عبارتند از:

*Nylon tricot
*Spande
*نایلون Urethane ورقه شده
*Dacron
*نایلون Neoprene ورقه ورقه شده
*Meylar

بخش کنترل ماموریت [[ناسا]] -NASA- هیچ مایل نیست حتی کمترین ریسک غیر ضروری برای فضانوردان وجود داشته باشد. هر کدام از فضانوردان یک دست -یونیت- لباس مخصوص برای داشتن ایمنی در فضا دارند که -Extravehicular Mobility Unit -EMU یا در اصطلاح عامه لباس فضانوردی -space suit- نامیده می شود.

EMU دمای بدن را کنترل می‌کند و تهویه درآن بوسیله یک لوله که در لباسهای داخلی تعبیه شده انجام می‌شود. لوله‌های آب گردان، فضانوردان را موقع کار در فضا در راحتی نگه میدارند، این لباس همچنین شامل یک کیف آب برای ذخیره آب و یک مخزن نگهداری آب کثیف است. بعلاوه یک هدفون و یک میکروفون برای برقراری ارتباط و یک سری وسایل ضروری دیگر از جمله تجهیزات این لباسها است.

برای مشاهده قسمتهای مختلف یک لباس فضا نوردی، اینجا کلیک کنید.

تعداد زیادی از فضانوردان مختلف می‌توانند از این لباس‌ها استفاده کنند، بخش‌های مختلف آنها قابل تعویض بوده و در سایزهای مختلف وجود دارند. تجهیزات اختصاصی این یونیت‌ها مانند گرمکن‌های نوک انگشت، سیستم‌های خنک کننده، قسمت‌هایی که روی کلاه متصل شده و برای جلوگیری از بخار تنفس و عرق و ... هستند. همچنین کوله پشتی‌هایی که می‌توانند به فضانورد در مسیر برگشت به سفینه‌اش در صورتی که طناب اتصالشان با سفینه پاره شود کمک کنند.

EMU از فضانوردان در زمانهای بحرانی کاری خارج از محدوده امن ایستگاه فضایی با این لباس‌های بی‌نظیر حمایت می‌کند و فضانوردان می‌توانند در حد ایده‌آل‌های ناسا کار کنند و محیط خشن فضا را دوستداشتنی‌تر کنند.

تمام این لایه‌ها در قالب یک لباس به هم دوخته و چسبیده می‌شوند. لباس‌های اولیه فضانوردی به صورت فردی و مخصوص یک نفر ساخته می‌شدند ولی EMU‌ها قسمت‌های مختلف با اندازه‌های مختلف را داراست که فضانورد می تواند با انتخاب اندازه قطعات مورد نظر خود آن‌ها را کنار هم بگذارد تا لباس خودش را درست کند.

قسمت‌های مختلفEMU عبارتند از:

*'''Maximum Absorption Garment''':قسمتی که وظیفه‌ی جمع‌آوری ادرار فضانورد را دارد و اختصارا MAG نامیده می شود.

*'''Liquid Cooling and Ventilation Garment''' :خنک کننده آبی و تهویه LCVG که وظیفه ی دفع گرمای اضافی تولید 
شده توسط فضانورد که در طول پیاده‌روی فضایی تولید می‌شود را بر عهده دارد.

*'''EMU Electrical Harness''': قسمت اسباب وسایل الکتریکی EEH وظیفه‌ی برقراری ارتباط برای داشتن ارتباط با واحد مربوطه و وسایلی زیستی.

*'''Communications Carrier Assembly''':حمل کننده‌ی وسایل برای برقراری ارتباط که دارای میکروفون و و گوشی (Earphone) برای برقراری ارتباط است.

*'''Lower Torso Assembly''': نیم تنه‌ی پایینی لباس که شامل نیم تنه ی پایینی لباس شلوار، مفصل و لولاهای مربوط به قوزک و زانوی پا، کفش‌ها و قسمت پایینی کمر است.

*'''Hard Upper Torso''':نیم تنه‌ی بالایی لباس از پوسته‌ایی سخت از جنس فایبرگلاس برای محافظت از قسمت‌های نیم تنه ی بالایی یعنی بازوها، بدنه، کلاه، کوله پشتی و ماژول‌های کنترل، دست ها، دستکش ها، دستکش‌های بیرونی و داخلی، کلاه، کلاه آفتابگردان مانند فضانوردبرای محافظت فضانورد از نور آفتاب

*'''In-suit Drink Bag''': کیف آب آشامیدنی که آب آشامیدنی مورد نیاز فضانورد را در طول پیاده روی فضایی تامین می کند.

*'''Secondary Oxygen Pack''': بسته ی دوم اکسیژن که اکسیژن مورد نیاز در مواقع ضروری را تامین می کند.

*'''Display and Control Module''': نمایش و ماژول کنترل که وظیفه ی نمایش و کنترل برای اجرای PLSS را بر عهده دارد.

راهپیمایی  ممی تواند تا 7ساعت به طول بینجامد که در این مدت بدن [[فضانورد]] نیاز به دفع دارد.چون برای ایجاد فشار و از بین بردن فشار هم در لباس و هم در [[فضاپیما]] به زمان زیادی نیاز است، فضانوردان نمی توانند به فضاپیماها بروند و مشکل خود را برطرف کنند به خاطر همین یک نوع جمع کننده ادرار در لباس تعبیه شده است و زمانی که راهپیمایی های فضایی تمام شد فضانورد از دست آن راحت می شود!

== پوشیدن یک لباس فضانوردی ==

برای آماده سازی برای فضانوردی فضانوردان باید موارد زیر را انجام دهند:


*'''1-''' فشار درون شاتل را به 0.7 اتمسفر کاهش دهند و اکسیژن را افزایش.

*'''2-''' اکسیژن خالص را برای 30 دقیقه تنفس کنند تا نیتروژن از خون و بافت‌ها بیرون برود.

*'''3-''' MAG را بپوشند.

*'''4-''' به اتاق تنظیم فشار وارد شوند.

*'''5-''' LCVG را بپوشند.

*'''6-''' EEHرا به HUTوصل کنند.

*'''7-''' DCM را به HUT وصل کنند-PLSSقبلا به HUT وصل شده است.

*'''8-''' دست‌ها را به HUT متصل کنند.


*'''9-''' کلاه را با ترکیبات ضد بخار گرفتگی بمالند.

*'''10-''' آینه . چک لیست را بر روی آستین فضانورد قرار دهند

*'''11-''' انبار غذا و IDB را درون HUT قرار دهند

*'''12-''' نور و دوربین‌های تلویزیونی رویEVA را امتحان کند

*'''13-''' EVA را روی کلاه-Helmet- قرار دهند

*'''14-''' CCA را به EEH وصل کنند

*'''15-''' درون LTA قدم بگذارند و آن را تا بالای کمرشان بالا بکشند

*'''16-''' SCU را به DCM و شاتل وصل کنند

*'''17-''' به داخل نیم تنه ی بالایی لباس بروند

*'''18-''' لوله‌های خننک کننده LVCG را به PLSS وصل کنند

*'''19-''' اتصالات الکتریکیEEH را به PLSS وصل کنند

*'''20-''' LTA را به HUT قفل کنند

*'''21-'''CCA و چشم بندها را بپوشند-اگر فضانورد آن‌ها را بپوشد-

*'''22-''' دستکش‌ها راحتی را بپوشند

*'''23-''' کلاه-Helmet- و EVA را قفل کنند

*'''24-''' دستکش‌های بیرونی را قفل کنند

*'''25-''' بررسیEMU برای اطمینان از نبودن هرگونه سوراخ با افزایش فشار به0.2 اتمسفر بالای فشار اتاق تنظیم فشار، نبودن هرگونه سوراخ بدین معناست که اتاق تنظیم فشار خالی از فشار است.

وقتی که فضانوردان روی ماه کار می کنند، فضانوردان آپولو سختی زیادی را در حرکت دادن خودشان در لباس داشتند. لباس‌های آپولو به خوبی EMU امروزی نبودند وEMU وزنی معادل دو برابر لباس‌های آپولو دارند و این هیچ مشکلی را به وجود نمی آورد چون EMU‌ها برای کار در شرایط گرانش کم طراحی شده اند. در آینده برای ماموریت مریخ ناسا نوعی لباس بسیار مستحکم تر، راحت ترو کم وزن تر را طراحی می‌کند که هم چینین کار با آن بسیار راحت تر از کار با لباس‌های کنونی است.

== لباسهای فضایی امروزی  ==
[[پرونده:2f20px-Afpollo Moonwalk2.jpg|لباس های فضایی امروز، پیشرفته از آنچه در ماموریت سفر به ماه استفاده شد می‌باشد.|قاب|چپ]]

لباسهای فضایی امروزی، از زمان ساخت اولین پیش نمونه آن توسط خلبانی به نام وایلی پست در سال 1934، راه درازی را برای تکامل خود پیموده‌اند، پست، لباسی را که خودش طراحی کرده بود پوشید تا یک حد نصاب ارتفاع بجای بگذارد؛ اما وقتی در ارتفاع 50000 پایی پرواز می‌کرد، موفق به کشف "جریان جت" شد. لباس او در اصل یک لباس غواصی لاستیکی بود که بخشهای مربوط به دست و پا را با نخ به آن بسته بود، به گونه‌ای که براحتی می‌توانست به قسمتهای هدایت کننده هواپیما دسترسی داشته باشد و در بالای آن یک کلاه فلزی قرار داده بود.

از دهه 1960 میلادی، مسابقه برای تکمیل لباسی که برای سفر به فضا مناسب باشد، در جریان بوده است. نمونه‌های اولیه چندان راحت نبودند و تهویه در آنها به سختی انجام می‌گرفت، اما تا 21 جولای 1969 که نیل آرمسترانگ قدم به ماه گذاشت، لباسهای فضایی بهبود یافتند و آنچه آرمسترانگ بر تن کرد، بسیاری از خصوصیات لباسهای امروزی را در خود داشت. یکی از بزرگترین اصلاحات انجام گرفته، تعبیه دستگاه سرمایش مایع در لباس بود، که بخار گرفتگی داخل لباس را که فضانوردان قبلی از آن شکایت می‌کردند.، از بین برد. علاوه بر این، انعطاف پذیری آن را به حدی بود که اجازه انجام بسیاری از حرکات را فضانورد می داد.

امروزه فضانوردان مجموعه‌ای از لباسهای فضایی مختلف را در اختیار دارند. هر یک از آنها برای کار در محیطی خاص طراحی شده است. در خلال پرتاب و فرود، آنها لباسهای با فشار جزئی، به همراه محفظه مخصوص چتر نجات را می‌پوشند. این لباس تشکیل شده است از کلاه ایمنی، دستگاه ارتباطی، نیم تنه، چکمه‌ها و دستکشها، قسمتهای بادکنک مانندی در داخل لباس تعبیه شده است که هنگام کم شدن فشار داخل کابین، بطور خودکار باد می‌شوند تا فشار لازم را در قسمت پایینی بدن حفظ کنند. بدون وجود آنها، فضانوردان به علت جمع شدن خون در آن قسمت از بدنشان از حال می‌رفتند.

به محض رسیدن به مدار، فضانوردان لباسهایی را کم و بیش شبیه لباسهای عادی است به تن می‌کنند، البته با این تفاوت که این لباسها تعداد زیادی جیب برای قرار دادن قلم و کاغذ دارند، زیرا در غیر اینصورت این وسایل در داخل کابین فضاپیما به پرواز در خواهند آمد.

اما لباس فضایی حقیقی، که بیشتر برای مردم آشناست، در واقع همان "امو" است. در گذشته لازم بود برای هر فضانورد یک لباس اختصاصی دوخته شود، اما طراحیهای امروزی به صورت قطعه قطعه انجام می‌شود، بدین ترتیب که نیم تنه‌های بالا و پایین، دستها و دستکشها همه در اندازه‌های مختلف آماده می‌شوند که می‌توان آنها را باهم ترکیب کرد تا لباسی به اندازه یک فضانورد خاص بدست آید. با این شیوه، هر لباس فضایی را می‌توان مورد استفاده قرار داد.

== لباس فضایی برای مریخ  ==
[[پرونده:643329 orig.jpg|تا به حال آزمایش های فراوانی با استفاده از شبیه سازی محیط مریخ انجام شده است .این آزمایش ها به درک انسان از چگونگی زندگی در مریخ کمک شایانی خواهد کرد.|قاب|چپ]]

بزرگترین مسأله در حال حاضر، تکمیل امویی است که برای سفر به [[مریخ]] مناسب باشد. مایکل دمازی، مهندس لباسهای فضایی در ناسا، می‌گوید: "ما به لباسی نیاز داریم که قابلیت تحرک و راحتی آن برای سطح مریخ بسیار بالا باشد. تعداد فعالیتهای برون نالوی فضانوردان در مدت اقامت 500 روزه آنها بسیار زیاد خواهد بود: ما انتظار 300 مورد و یا بیشتر را داریم". دمازی اضافه می‌کند: "مأموریت به مریخ، مثل این است که فضانوردان باید هر روز صبح از خوب بیدار شوند و به سر و کار بروند. از لباسهای فضایی کنونی برای مدت 6 تا 8 ساعت می‌توان استفاده کرد و ما نیز طراحیهای خود را بر اساس حداقل این مقدار زمان انجام می‌دهیم. در برخی از موارد فضانوردان باید مدت 16 تا 18 ساعت روی سطح مریخ باشند.
در طراحی کنونی امو، موارد جدیدی تعبیه و جمع شده است، از جمله دستگاه جمع آوری ادرار، که آن را خود جمع می‌کند تا بعداً به دستگاه مدیریت مواد دفعی مدار گرد انتقال دهد و یک لباس تهویه به همراه دستگاه سرمایش مایع که زیر لباس اصلی پوشیده می‌شود. این لباس، یک تکه است و از ماده قابل کش آمدن ساخته شده و در آن مجراهایی برای عبور آب قرار داده شده است تا فضانورد را خنک نگه دارد و از گرما آزاد دهنده داخل لباس محافظت نماید. علاوه بر آن، امو یک محفظه آب آشامیدنی به حجم 620 سانتیمتر مکعب و یک دستگاه ارتباطی پیشرفته نیز دارد.

برای کارهای طولانی بر سطح مریخ، این اجزا باید بتوانند دو برابر حالت عادی کار کنند. دمازی می‌گوید: "موارد کلیدی عبارتند از راحتی، مدیریت آب و غذا، مواد دفعی، مورد کلیدی دیگر عبارت است از اینکه آیا ما مریخ نوردهای تحت فشار خواهیم داشت یا نه؟ فشار هوای داخل این مریخ نوردها چنان تنظیم شده است که فضانورد می‌تواند با ورود به آن، لباس فضایی خود را بیرون بیاورد، تا بهتر بتواند به خورد و خوراک و بهداشت خود برسد. در حالتی که این مریخ نوردها موجود نباشند، یا خراب شده باشند، باید بتوان این کارها را داخل لباس انجام داد".

== منابع ==
*داشنامه رشد[http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3+%D9%81%D8%B6%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86&SSOReturnPage=Check&Rand=0]
*وب سایت ناسا
*کتاب علوم فضا، مترجم:شادی حامدی آزاد از سری کتاب های دانش روز برای همه 
*سایت انجمن دانشجویی دانشگاه آزاد مشهد 

[[رده:فناوری فضایی]]