در حال ویرایش پلوتون

{{تکمیلی}}

== پلوتون ==

[[File:Pluto-map-hs-2010-06-c180.jpg|thumb|تصویر بازسازی شده‌ای از پلوتو که توسط تصاویر دریافتی از تلسکوپ فضایی هابل و به کمک کامپیوترهای پیشرفته تولید شده‌است. هنوز مشخص نیست که تفاوت رنگها به دلیل کدام یک از عوارض طبیعی سطح این سیاره کوتوله‌است]] راصدان متعددی با دلبستگی فراوان حرکتهای مداری اورانوس و نپتون را دنبال کرده اند. در سال های اولیه 1900 پرسیوال لاول بنیانگذار رصد خانۀ لاول در فلاگ استاف آریزونا به این نتیجه رسید که نپتون نمی‌تواند همۀ اختلالهای موجود در مدار اورانوس را توجیه کند. او با محاسبات ریاضی پیشگویی کرد که باز هم ممکن است سیاره ی دیگری وجود داشته باشد. کلاید تومبا،دستیار وی در رصد خانه ی لاول بعدا بسیاری از عکس هایی را که شب هنگام با میکروسکوپ چشمکی گرفته شده بود بررسی و تحلیل کرد.

تومبا در سال 1930 محل پلوتون را مشخص کرد.اگر ابتدا یکی از عکسها و سپس دیگری را تصویر کنیم، ملاحظه میکنیم که جسمی که در آن 6 روزحرکت کرده چگونه جابه جایی به عقب و جلو را آشکار می‌کند.امروزه میدانیم جرم پلوتون بسیار کوچک تر از آن است که بتواند تغییرات چشمگیری در مدارهای اورانوس و نپتون ایجاد کند،واز این رو اغلب پژوهشگران کشف پلوتون را رویدادی تصادفی میدانند.از سوی دیگر،که بدون انگیزه ی قوی پرسیوال لاول وشیوه های تجسس توان فرسای کلاید تومبا،پلوتون سالها نا مکشوف میماند.این سیاره را به نام خدای اسطوره ای زیر زمین،پلوتون نامیدند.جالب است که دو حرف این سیاره (PوL) با دو حرف اول (Percival Lowell)انطباق دارد و نماد پلوتون P با این دو حرف شناخته شده است.

مدار پلوتون از مدار همۀ سیارات غیر عادی تر است و 17 درجه نسبت به سطح مدار زمین انحراف دارد. پلوتون در فاصله ی متوسط AU40 یا 5.5 میلیارد کیلومتری خورشید را دور می زند،اما دو حد آن به کمتر از 30AU در حضیض خورشیدی وتقریبابه50AU در اوج خورشیدی می‌رسد.این سیاره درسال1865 در نقطۀ اوجش ظاهر شده است و بار دیگر در سال2113 به اوج خود خواهد رسید. در سال 1989 پلوتون چندان زیاد است که بین سالهای 1979 و 1999 به محدودۀ مداری نپتون وارد خواهد شد.

برخورد ناممکن مابین نپتون و پلوتون ناممکن است،زیرا وقتی مدار آنها متقاطع به نظر می‌رسد،سطوح مدارشان برهم منطبق نیست.چند لحظه ای سیارات را به صورت اتومبیلهایی تصور کنید که از تقاطع بزرگراه ها میگذرند؛آنها باهم برخورد نمیکنند زیرا تغییر مسیر آنها در سطوح متفاوت صورت می‌گیرید.

یک دور گردش پلوتون به دور خورشید 248 سال طول میکشد، بنابراین از زمان کشف آن تا کنون در برابر زمینه ی ستارگان مکانش چندان دور نشده است. چون پلوتون حتی با بزرگترین تلسکوپها،تنها به صورت یک خال کوچک دیده می‌شود،اخترشناسان باید خواصی فیزیکی یعنی قطر،جرم،چگالی و درصد ترکیب سطح آن را حدس بزنند.تاهمین اواخر بسیاری از ناظران می پنداشتند که پلوتون شبیه به ماه زمین است؛پوسته ای سخت دارد،فاقد جو است،ضریب بازتابش آن کم است، قطرش در حدود نصف قطر زمین و چگالی آن 4g/cm<sup>3</sup> تا 5g/cm<sup>3</sup> است.اکنون به ردیابی برخی کشفیات و رهیافتهای مهم برای مطالعۀ پلوتون میپردازیم که مدل بسیار دقیقتری از مدل این سیاره به دستمان میدهد.

درسال 1978،جیمز کریستی(James Christy)هنگامی که میکوشید مدار پلوتون را اصلاح کند،در شبی که رویت کاملا مناسب بود کشف کرد که تصویر این سیاره "از یک طرف برآمدگی دارد"او پس از جستجو کردن توضیحات گوناگون و پی بردن به اینکه هیچ یک ار آنها نمی‌تواند درست باشد،این نظر را مطرح کرد که پلوتون یک قمر (قمری از آن خود )دارد.

کریستی بامراجعه به صفحات عکاسی پیشین (از اوایل 1965) و در شبهایی که شرایط برای رویت و ثبت تصویر مناسب بود کشیدپیهای مشابهی از این تصویر را نشان داد.پیرو تایید بیشتر از چند رصد خانه زمان آن فرا رسید که این قمر نامگذاری شود. با توجه به یک اسطوره ی یونانی این قمر کارن (Charon)نامیده شد.پلوتون الهۀ عالم ارواح و کارن قایقران ارواح مرده از رودخانه ی استیکسStyx) (به عالم ارواح بود.یادآور میشویم در شبهایی که شرایط،رویت ،به سبب آشفتگی جو زمین ،ضعیف است،تصویر پلوتون به قدری کشیده می‌شود که وجود کارن را نشان نمیدهد،برآمدگی جانبی در تصویر وا پیچیده ی خود پلوتون گم می‌شود.

ناظران اط یافت شدن یک قمر برای پلوتون خرسند بودند؛زیرا دوره و جدایی آن قمر جرم کلی سیستم رابه دست میداد.قبلا معلوم شده بود که تغییر منظمی،طی یک دوره 6.4 روز در روشنایی پلوتون صورت میگرد که ناظران آن را نشانۀ دورۀ چرخش سیاره می دانستند.امروزه شواهد دیداری در دست است که کارن در همان مدت به دور پلوتن میگردد.احتمالا اشکالی ندارد که فرض کنیم اثر کشندی بین سیاره و قمر آن،آن ها را در یک حرکت همزمان درگیر می‌کند. به طوری که کارن همیشه بالای یک نقطه از سطح پلوتون قرار گرفته است؛از این رو هم چرخش پلوتون و هم گردش کارن یک دورۀ 6.4 روزه دارد.یادآور میشویم که چگونه قمر زمین از لحاظ چرخش به دور خود و گردش به دور زمین در یک دورۀ 27.3 روزه همزمانی داشتند.

به دست آوردن برآردهایی از اندازه و جدایی این اشیا به آسانی مشاهدۀ دورۀ گردش آنها نیست.اما در چند سال گذشته دو رویداد بسیار مساعد به وقوع پیوسته است. نخست آنکه پلوتون از آغاز کشف شدنش به نزدیک ترین فاصله از خورشید رسیده است و ناظران بهتر میتوانند این سیاره را ببینند دوم آنکه ضمن گردش پلوتونن به دور خورشید، سطحی که در آن کارن به دور پلوتون میگردد،نسبت به نقطه ی دید ما ، تغییر کرده است.

از آغاز سال 1987،در طول سه سال،این دو شیء به طور متناوب گرفت ایجاد کرده اند(از مقابل هم گذشته اند). اختر شناسان پیوسته روشنایی ظاهری کلی چنین منظومۀ مزدوجی را ثبت میکنندو وقتی گرفتها رخ میدهند،آنان شاهد نزول روشنایی هستند. این نوع مشاهده در حاشیه ی سمتت راست صفحاتی که از صفحه ی 168 آغاز می‌شود به طور ظریفی به تصویر کشیده شده است. در این سری از تصویرها دو ستاره را میبینید که به طور متناوب از کنار یکدیگر میگذرند،

و در هماموقع بونداد کلی نورشان ثبت شده است،که یک منحنی نوری ایجاد می‌کند. برای منظور فعلی ما،تصور کنید که ستاره ای با عنوان "ستارۀداغ" پلوتون و"ستارۀسرد" کارن است.چند بار این مجموعه ی تصاویر رابا تأمل از زیر نظرتان بگذرانید.

نکات بسیاری را میتوان دربارۀ یک منظومۀ مزدوج در حال گرفت، تنها با مشاهدۀ منحنی نوری، آن دریافت. چون دورۀ حرکت مداری دو شیء دقیقا شناخته شده است میتوان با تعیین زمان وقوع فرورفتگی ها در منحنی نوری اندازۀ نسبی و جدایی تک تک اشیا را (از مقایسه ی زمان بین فرورفتگی ها با گذشت زمان در فرورفتگی ها)به دست آورد. میتوان وجود یک اتمسفر را با تأخیر در کم نور شدن (سراشیبی وجوه هر فرورفتگی)آشکار کرد.میتوان از ناهمواری یکی از فرورفتگیها عوامل دیگری را که بر برونداد نوری دست کم یکی از اشیا تأثیر می کند حدس زد(در این مورد پلوتون،ممکن است نواحی تاریک و روشنی داشته باشد که در جریان پیشرفت گرفت،پنهان و آشکار می شوند). می‌توان از هریک از اعضای زوج در هنگامی که دیگری در گرفت است طیفهایی گرفت.

از روش پیش گفته،همراه با مشاهدات فروسرخ انجام شده از پایگاه زمینی، مدل زیر را به دست می آوریم. پلوتون کلاهک های قطبی دارد که نور را بهتر از نا حیۀ مذاب استوایی تاریکتر آن بازمی تاباند. هردو آنها برسطحشان آب یخ زده وجود دارد،اما سطح پلوتون با متان یخ زده نیز پوشیده شده است. پلوتون یک اتمسفر نازک متان دارد که به وسیلۀ اثر جذب در طیف فروسرخ آن مشخص شده است.باید متذکر شویم که این اتمسفر ممکن است با دور شدن پلوتون از خورشید بر سطح آن منجمد شود –این فرایند در موقعی که پلوتون به نزدیکترین فاصله ازخورشید می‌رسد مشاهده شده است. قطر پلوتون آن طور که از مشاهدات گرفت معین شده،2300Km و قطر کارن تقریبا نصف این مقدار است.جدایی آن ها 19640km برآورد شده و گرانیگاه این سیستم تقریبا در فاصله ی 2350km مرکز پلوتون (1200km بالای سطح این سیاره)جای دارد. این امر آن ها را بیشتر به صورت یک منظومه ی مزدوج آشکار می‌کند. این گرانیگاه را با گرانیگاه منظومۀ زمین- ماه کهه تا حدی بیرون از مرکز است مقایسه کنید. در سال1990 تلسکوپ هابل منظره ای را که میتوان "پاشیدن شکر روی شیرینی" نامید از پلوتون و کارن ، از بالای اتمسفر زمین که امکان تفکیک بسیار بهتری دارد ثبت کرد(که وضوح جدایی دو جسم را ممکن می‌کند).

جرم کلی منظومۀ پلوتون-کارن تقریبا 1/400 جرم زمین است. این جرم بسیار کمتر از جرمی است که پیش از آن تصور می‌شد. هر گاه نسبت جرم پلوتون به حجم آن را در نظر بگیریم چگالی آن تقریبا 2 گرم بر سانتی متر مکعب می‌شود.این چگالی دلالت دارد بر اینکه این شیء مرکب از یخ وسنگ است.

ما ناگریز به شباهت میان ویژگیهای پلوتون و ویژگیهای تریتون یعنی قمر نپتون توجه داریم.ناظران در این فرض احساس اطمینان میکنند که سطح مدار کارن منطبق بر استوای پلوتون است و از این رو مشخص می‌شود که محور چرخش پلوتون نسیت به سطح مدارش 122 درجه کج شده است. با مشخص شدن اینکه این زاویه بزرگتر از 90 درجه است،ما نیز متوجه یک چرخش رجعی مانند چرخش زهره و اورانوس میشویم.

دربارۀ منشأ پلوتون و کارن گمان ناظران این است که پلوتون زمانی یک قمر نپتون بوده و وقتی این سیاره بر اثر عبور شیء از نزدیکی آن دچار آشفتگی شده پلوتون از حوزۀ تأثیر گرانش آن گریخته است. احتمالا در همان زمان حتی تریتون با حرکت ارجعی اش به دور نپتون پرتاب شده است. گمان بعضی از ناظران دیگر این است که مدار مایل پلوتون(17 درجه)حاکی از آن است که احتمالا این سیاره پس از تشکیل خورشید و سیارات دیگر تسخیر شده باشد. نظریه جدید تر که اعتبار بیشتری کسب کرده حاکی است که در مراحل بعدی تشکیل سیارات،سیارک بزرگی با ضربه موربی به نپتون برخورد کرده،مقداری ماده از آن بیرون رانده شده که از آن پلوتون یا هم تریتون و هم پلوتون تشکیل شده اند. تریتون در مداری به دور نپتون باقی مانده و منظومۀ پلوتون – کارن در مداری به دور خورشید" افتاده است"

احتمال ریاضی جسمی که خود بخشی از منظومۀ خورشیدی است،در مداری به دور خورشید بیفتد بسیار بیشتر از آن است که جسمی از ناحیۀ دیگر فضا به طور اتفاقی از کنار خورشید بگذرد و به وسیلۀ آن تسخیر شود.این گزاره همچنین دلالت بر این معنی دارد که پلوتون و کارن به صورت یک زوج مزدوج احتمالا منشاء مشترک دارند و تسخیر تصادفی در کار نیست. تشخیص میدهید که این نظریه ها شبیه به نظریه هایی است که دربارۀ منشأ قمر زمین بیان شده.<ref name="multiple1">کتاب نجوم دینامیکی / نوشته رابرت تی دیکسون / ترجمه احمد خواجه نصیر طوسی </ref>

==اطلاعات کلی==

نام پلوتو ( پلوتون ) از رب النوع دنیای زیرِ زمین گرفته شده است.فاصله متوسط آن از [[خورشید]] در حدود شش هزار میلیون کیلومتر است.پلوتون فقط 1 بر 1600 قسمت از مقدار گرما و نوری را میگیرد که [[زمین]] دریافت می‌کند. نور رنگ پریده ی [[خورشید]] دور دست، دشتهای یخ زده این [[سیاره]] را ترسناکتر و غیر واقعی تر از آنچه باید، مینماید.
پلوتون با [[قدر ظاهری]] 14.8 حتی در [[تلسکوپ]] های بسیار قوی نیز چون نقطه نورانی زرد رنگی به نظر می‌رسد. <ref name="multiple2">نجوم به زبان ساده / نوشته مایردگانی / ترجمه محمدرضا خواجه پور / انتشارات گیتا شناسی </ref> 


== کشف پلوتون ==

شهرت پلوتون چون [[نپتون]] به کشف آن مربوط است که در آن پرسیوال لاول فلگستاف آریزونا و ه.پیکرینگ از هاروارد و کلاید تانباو که دانشجوی دستیار [[رصدخانه]] فلگستاف بود، دست داشتند.جستجوی این سیاره بیش از بیست سال طول کشید.اعلام کشف آن در 13 مارس 1930 همزمان بود با روز تولد پروفسور لاول و سالگرد کشف [[اورانوس]] توسط هرشل. نشانه این سیاره (L و P)حروف اول پرسیوال لاول است.

این بار نیز انحرافی در حرکات محاسبه شده [[اورانوس]] و [[نپتون]]، انگیزه جستجو برای پلوتون بود.اما اکنون معلوم شده است که پلوتون کوچکتر از آن است که عامل انحرافهای پیش گفته باشد. <ref name="multiple2">نجوم به زبان ساده / نوشته مایردگانی / ترجمه محمدرضا خواجه پور / انتشارات گیتا شناسی </ref> 


== مدار ==
[[File:Plutoorbit1.5sideview.gif|thumb|انحراف مدار پلوتو (قرمز) نسبت به صفحه مداری دیگر سیارات (دایرةالبروج) در این تصویر دیده می‌شود.]]

پلوتون از چند جنبه شایان توجه است

الف) زاویه میل [[مدار]] آن (17 درجه)از همه سیارات دیگر بیشتر است.

ب)مدار آن بیشترین [[خروج از مرکز]] را در میان سیارات دارد.

پ)پلوتون در حضیض خورشیدی خود از [[نپتون]] به [[خورشید]] نزدیک تر است، به طوریکه در آن هنگام [[نپتون]] بیرونی ترین [[سیاره]] می‌شود.[1]

[[رده:علوم سیاره‌ای]]
[[رده:منظومه شمسی]]
[[رده: سیاره]]









== منابع ==
<references/>