کمربند کوییپر
اخترشناس هلندی تبار، جرارد کوییپر بر پایهٔ مدار برخی از دنباله دارهای شناخته شده و وجود اجرامی مانند سیاره کوتوله پلوتو (پلوتون) باور داشت که کمربندی از اجرام دنباله دار مانند در ورای مدار نپتون وجود دارند. ۲۰ سال پس از مرگ او نخستین جرم کمربند کوییپر در فاصله ۴۲ واحد نجومی از خورشید شناخته شد. این جرم به قطر ۲۴۰ کیلومتر با نام ۱۹۹۲QB۱ نامگذاری شد.
از آن زمان تا کنون بیش از ۸۰۰ جرم دیگر در کمربند کویپر یافته شدهاست. گمان میشود حداقل ۳۵۰۰۰ جهان جرم با قطری بیش از ۱۰۰ کیلومتر در این منطقه وجود داشته باشند و شاید دهها بار بیش از این، اجرام کوچکتری در کمربند کوییپر پنهان از دید ما باشند. کل جرم موجود در کمربند کویپر باید چند صد برابر جرم موجود در کمربند سیارکی که در میان مدار مریخ و مشتری است باشد.
از جمله اجسامی که در این کمربند هستند میتوان اریس و پلوتو (پلوتون) را نام برد.
کمربند کوییپر (Kuiper belt) که بعضی مواقع Edgeworth–Kuiper belt نیز نامیده میشود، منطقهای از منظومه شمسی دورتر از سیارات است که از مدار نپتون (فاصله 30 واحد نجومی) آغاز میشود و تا فاصله حدود 50 واحد نجومی از خورشید ادامه دارد.
این کمربند شبیه کمربند سیارکهاست البته بسیار بزرگتر است: 20 برابر پهنتر و 20 تا 200 برابر پر جرمتر. کمربند کوییپر مانند کمربند سیارکها عمدتا شامل تکههای کوچک یا باقیمانده از تشکیل منظومه شمسیاست. در حالی که کمربند سیارکها بیشتر از سنگ، یخ و فلز تشکیل شده است، کمربند کوییپر عمدتا حاوی مواد یخ زده مانند متان، آمونیاک و آب است.
کمربند کلاسیک (با خروج از مرکز کم) حداقل خانهی سه سیارهی کوتوله پلوتو (Pluto)، هائومیا (Haumea) و ماکی ماکی (Makemake) است. به نظر میرسد که منشا بعضی از قمرهای منظومه شمسی مانند تریتون (بزرگترین قمر نپتون) و فیبی (قمر زحل) از این منطقه است.
از سال 1992 که کمربند کوییپر کشف شد، تعداد اجرام شناخته شدهی آن به بیش از هزار عدد افزایش پیدا کرده است. تخمین زده میشود که بیش از 70000 جرم با قطر بیش از 100 کیلومتر در کمربند کوییپر وجود دارد.
در ابتدا تصور میشد که کمربند کوییپر مخزن اصلی دنبالهدارهای دورهای است که دوره تناوب آنها به دور خورشید کمتر از 200 سال طول میکشد. هرچند مطالعات از اواسط دهه 90 نشان داده است که کمربند کلاسیک از نظر دینامیکی پایدار است، و منشا واقعی دنبالهدارها، دیسک پراکنده (scattered disc) است؛ منطقهی فعال دینامیکی که 4.5 میلیارد سال پیش از حرکت رو به بیرون نپتون به وجود آمده است. اجرام دیسک پراکنده مانند اریس (Eris) دارای مدارهای به شدت کشیدهای هستند که فاصله آنها را تا حدود 100 واحد نجومی از خورشید افزایش میدهد.
اگر از دیسک پراکنده صرف نظر شود، پلوتون بزرگترین شی شناخته شده کمربند کوییپر است. پلوتون قبلا به عنوان سیاره شناخته میشد اما با توجه به موقعیت آن به عنوان بخشی از کمربند کوییپر، آن را به عنوان سیاره کوتوله طبقهبندی میکنند. پلوتون از نظر ترکیب بسیار شبیه اجزای کمربند کوییپر است و دوره تناوب مداری آن شاخص بخشی از اجرام کمربند کوییپر است که به آن ها پلوتونیها (plutinos) میگویند. به خاطر شهرت پلوتو چهار سیاره کوتولهی پذیرفته شدهی خارج از مدار نپتون پلوتویید (plutoids) نامیده میشوند.
کمربند کوییپر نباید با ابر اوورت (Oort cloud) که فاصلهاش هزاران بار بیشتر است اشتباه گرفته شود. اجزای کمربند کوییپر همراه با اجزای دیسک پراکنده و هر عضوی از ابر هیل (Hills cloud) یا اورت، اجسام فرا نپتونی (Trans-Neptunian_object) نامیده میشوند.
منبع[ویرایش]
ویکی پدیا انگلیسی[۱]
