کهکشان فعال
کهکشان هایی پر انرژی که انرژی برونداد آنها نه از اجزای عادی تشکیل دهنده کهکشان مانند ستارگان، غبار یا گازهای بین ستاره ای باشد بلکه بصورت طیف الکترومغناطیسی از قبیل مادون قرمز، امواج رادیویی، ماوراء بنفش، اشعه ایکس یا گاما باشد. از آنجائیکه منبع انرژی این کهکشان ها هسته آنها می باشد معمولا آنها را AGN( مخفف Active Galactic Nuclei ) می نامند. درخشندگی هستهی فعال کهکشانی ممکن است بسیار زیاد باشد، و گاهی بسیار بزرگتر از درخشندگی بقیهی کهکشان است. بهنظر نمیرسد که یک کهکشان بتواند چنین توان بالایی را در خروجی برای مدت طولانی حفظ کند. به همین دلیل عقیده بر این است که کهکشانهای فعال تشکیل گروه کهکشانی جدایی را نمیدهند، بلکه نشان دهندهی مرحلهای گذرا در تحول کهکشانهای معمولی هستند.
فعالیت به شکلهای بسیار متفاوتی بروز میکند. هستهی تعدادی از کهکشانها بهشکلی استثنایی، شبیه به یک ناحیه بزرگ از هیدروژن یونیده، روشن است. احتمالاً اینها کهکشانهای جوانی هستند که در مرکزشان، تعداد زیادی از ستارگان در حال تولد و تحول به ابرنواختر میباشند - هستههای ستارهفشان (Starburst Nuclei) .
در دیگر هستهها، تصور بر این است که منشأ این تابش ستارگان نیستند. پذیرفتنیترین منبع انرژی در این هستهها، انرژی گرانشی یک سیاهچاله اَبرسنگین (با جرم بیش از ۱۰۸ برابر خورشید) میباشد. خطوط طیفی در برخی کهکشانها بهصورت غیر عادی پهن است که نشان از سرعتهای درونی بزرگ دارد. این سرعتها ممکن است سرعتهای چرخشی نزدیک یک سیاهچاله باشد، یا ناشی از رویدادهای انفجاری درون هسته. در تعداد از کهکشانها، فورانهایی دیده میشود که از هسته بیرون میآیند. بسیاری از کهکشانهای فعال، یک طیف غیر حرارتی گسیل میکنند؛ ظاهراً تابشی است سنکروترونی، که الکترونهای سریع در میدان مغناطیسی آنرا بهوجود میآورند.
ردهبندی کهکشانهای فعال بهصورتی نسبتاً نامنظم و بدون برنامه انجام شده است، چرا که بسیاری از آنها را اخیراً کشف کردهاند و هنوز بهطور کامل مورد مطالعه قرار نگرفتهاند. برای مثال، کهکشانهای مارکاریان که فهرست آن در اوایل دههی ۱۹۷۰ بهوسیلهی بنیامین یِریشویچ مارکاریان (Benyamin Yerishevich Markarian) تهیه شد بهوسیلهی گسیل شدید فرابنفش تعریف میشوند. بسیاری از این کهکشانها، کهکشانهای سیفرت هستند؛ و بقیه، کهکشانهایی که به یک فوران زایش ستاره دچار شدهاند. کهکشانهای N نیز گروه دیگری را تشکیل میدهند که به کهکشانهای سیفرت شباهت زیاد دارد.
دو گروه پایه از کهکشانهای فعال عبارتاند از کهکشانهای سیفرت و کهکشانهای رادیویی. مورد اول مارپیچ هستند، و مورد اخیر بیضوی. برخی از ستارهشناسان بر این عقیدهاند که کهکشانهای سیفرت، مرحله فعال کهکشانهای مارپیچ معمولی، و کهکشانهای رادیویی، همین مرحله را در کهکشانهای بیضوی، به نمایش میگذارند.
منبع
- دانشنامه ستارهشناسی
