اجرام غیرستاره ای: تفاوت بین نسخه‌ها
هانيه اميري (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ي ' به 'ی') |
(←نام گذاری) |
||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
== اجرام غیرستاره ای == | == اجرام غیرستاره ای == | ||
| − | این عبارت اصطلاحی است که به اجرام رصدی خارج از [[منظومه شمسی]] که تک [[ستاره]] نیستند اطلاق میشود. به طور خلاصه و در مجموع، به [[سحابی]] ها، [[خوشه‌های | + | این عبارت اصطلاحی است که به اجرام رصدی خارج از [[منظومه شمسی]] که تک [[ستاره]] نیستند اطلاق میشود. به طور خلاصه و در مجموع، به [[سحابی]] ها، [[خوشه ستاره ای|خوشه‌های ستاره ای]] و [[کهکشان]] ها، «اجرام غیر ستاره ای» گفته میشود. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | این اجرام خصوصآ در بین رصد گران معروف ترند و اصولآ رصد گران با ابزارهای خود به شکار اجرام غیر ستاره ای می‌روند. | ||
| + | البته این اجرام از نظر نورانیت، ابعاد و فاصله تنوع بسیار زیادی دارند و نمی‌توان از این حیث آنها را با هم مقایسه کرد، اما در مجموع همه آنها بین رصدگران به «اجرام غیر ستاره ای» مشهورند. | ||
==نام گذاری== | ==نام گذاری== | ||
| − | با | + | با جستجو کردن در هر مجله‌ی [[ستاره شناسی]] با اسامی مختلف و عجیب و غریبی رو به رو می‌شوید. نام‌هایی مانند Arp220 ،MWC560،3C273، QSO0957+561 1E1740/7-2942 و PSR 1257+12. برخی اختصاص به [[کهکشان]]ها دارند، گروهی شامل [[سحابی]]ها و [[خوشه ستاره ای|خوشه‌های ستاره ای]] هستند و بعضی هم تپ‌اخترها، اختروش‌ها، اجرام رادیویی، منابع [[پرتو ایکس]] و کلاً هر چیزی که در باغ وحش کیهانی وجود دارد. خوشبختانه رصدگرهای آسمان احتیاجی به حفظ کردن نام صدها نویسنده، حروف اختصاری یا کدهای مختلف منابع نوری آسمان ندارند. |
| − | ==M حرف اول | + | ==M حرف اول مسیه== |
[[پرونده:NGC-objects-500.jpg|فهرست NGC |چپ|قاب]] | [[پرونده:NGC-objects-500.jpg|فهرست NGC |چپ|قاب]] | ||
| − | اجرام اعماق آسمان مانند خوشه | + | اجرام اعماق آسمان مانند [[خوشه ستاره ای|خوشه‌های ستاره ای]] و [[سحابی]]ها، از همان روزهای اول که تلکسوپ‌ها آسمان شب را می‌کاویدند، مورد توجه بودند. اما [[شارل مسیه]] [[ستاره‌شناس]] فرانسوی بود که در اواخر قرن 18 میلادی توجهی جدی به این اجرام کرد و آنها را در فهرستی مرتب کرد که امروزه با نام [[فهرست مسیه]] شناخته میشود. مسیه رصدگر و کاشف [[دنباله‌دار]]ها بود که هدف اصلی او از تهیه این فهرست، گردآوری اجرام شبه‌دنباله‌دار برای جلوگیری از خطای احتمالی خود او و همکارانش بود. بیشتر این اجرام را خود مسیه کشف کرد، اما تعدادی را هم ستاره شناسان دیگر از جمله پییِر مِشَن نخستین بار دیدند. |
| − | فهرست | + | فهرست مسیه شامل پرنورترین اجرام توده‌ای و غیرستاره ای دو سوم شمالی آسمان است و به همین دلیل با وجود گذشت 200 سال، هنوز هم پرکاربردترین فهرست اجرام اعماق آسمان است. عرف بر این است که هر ستاره شناس آماتوری که به رصد کهکشان‌ها و خوشه های ستاره ای علاقه‌مند میشود، کار خود را با این فهرست شروع می‌کند. همه‌ی 103 جرم این فهرست (که در ویرایش های بعدی به ترتیب به 108، 109 و 110 جرم رسید) در حومه‌ی شهر با تلسکوپ‌های 6 اینچ دیده میشوند. برخی از رصدگران با تلسکوپ 2/4 اینچ شکستی هم تمام اجرام این فهرست را می‌بینند و در مناطق بسیار تاریک با دوربین دوچشمی 50×8 نیز همه‌ی آنها دیده میشوند. |
| + | |||
| + | ==NGC و فهرست‌های دیگر== | ||
| + | فهرست بزرگ بعدی که با نام NGC منتشر شد، هنوز هم به طور گسترده استفاده میشود. فهرست NGC یا «کاتالوگ عمومی جدید [[سحابی]]ها و خوشه‌های ستاره ای» را جان درایر در سال 1888 میلادی ارائه داد. این فهرست خلاصه‌ای از تمام فهرست‌های غیرستاره ای است که ستاره شناسان قرن نوزدهم تهیه کرده بودند. سرآمد آنها «کاتالوگ عمومی سحابیها» بود که جان هرشل آن را در سال 1864 منتشر کرده بود. فهرست NGC شامل 7840 جرم غیر ستاره ای مختلف است که به ترتیب [[بعد]]، بر اساس موقعیت نقطه یاعتدال بهاری در سال 1860 میلادی تنظیم شده است. | ||
| + | با کشف اجرام بیشتر، درایر در سالهای 1895 و 1908 دو فهرست مکمل را به فهرست NGC با نام فهرست ضمیمه یا IC منتشر کرد و در نتیجه تعداد کل اجرام به 13226 جرم غیر ستاره ای رسید. همه‌ی این فهرست‌ها را میتوان حاصل یک کار دانست. این فهرست تقریباً تمام اجرام پخش (غیر نقطه‌ای) آسمان را که با تلسکوپ‌های 8 تا 12 اینچ در مناطق با [[آلودگی نوری]] کم و متوسط میتوان دید و تمام آنهایی را که در رصدگاهی ایده‌آل و با یک تلسکوپ 12 اینچ در مناطق با [[آلودگی نوری]] کم تا متوسط میتوان دید را شامل میشود. در رصدگاهی ایده‌آل و با یک تسلکوپ 12 اینچ با کیفیت، همه‌ی اجرام NGC دیده میشوند. اما قضیه‌ی IC فرق می‌کند! نیمی از اجرام IC با رصد مستقیم کشف شده‌اند، اما بیشتر اجرام IC دوم (یعنی اجرام شماره IC1530 به بالا) به روش‌های عکسبرداری دیده شده‌اند، که این امر رصد مستقیم آنها را غیر ممکن یا بسیار مشکل می‌کند. | ||
| + | شمار زیادی از اجرام غیر ستاره ای به خصوص کهکشان‌ها، در پروژه‌های مختلف از جمله عکسبرداری جنوب آسمان در رصدخانه‌های هاروارد کشف و دسته‌بندی می‌شدند. برای رصدگرانی که پا را از NGC و IC فراتر میگذارند، فهرست بعدی، فهرست UGC، مخفف کاتالوگ عمومی کهکشان‌ها اپسالا است. این مجموعه شامل 12940 کهکشان درخشان با میل بالاتر از 2/5- درجه است. کاملتر از این فهرست، فهرست بزرگ اجرام نجومی غیر ستاره ای مرئی (MOL) است که حاصل کار رابرت دیکسون و جرج سانبرن است (انتشارات دانشگاه ایالتیاوهایو، سال 1980). 185000 جرم که خلاصه‌ای از 270 فهرست دیگر است، این مجموعه را تشکیل داده است. | ||
| − | == | + | ==کمی پیچیده‌تر== |
| − | + | هر چیزی با گذشت زمان پیچیده‌تر میشود. با گسترش نجوم، گروه‌های اجرام بیشتری شناسایی می‌شدند و برای این که جرمی در یکی از این گروه ها قرار گیرد، باید نام جدیدی را به خود میگرفت. چنانچه کهکشان ارپ 220، که در اول مطلب دیدید، همان IC4553 و IC4554 است (که به خاطر شکل خاص این [[کهکشان]] (که احتمالاً نتیجه‌ی برخورد و ادغام دو کهکشان مارپیچی است). هالتون آرپ آن را در اطلس کهکشان‌های عجیب که در سال 1966 منتشر کرد، گنجاند. | |
| − | + | با کشف جرمی در ورای باند مرئی امواج الکترومغناطیسی، نام جدیدی برای آن انتخاب میشود. یکی از پرنورترین آن کهکشان‌ها در [[خوشه سنبله|خوشه کهکشانی سنبله]]، , M87 (NGC 4486) است که به نام های دیگری از جمله BG78 920421+0.918221,621+8221SE1, 472 C3,A و 28221f SARI+0421+ شناخته میشود. این اسامی در بین 20 نامی که در پایگاه داده‌های فراکهکشانی ناسا برای این جرم ثبت شده قرار دارند. در نخستین روزهای نجوم رادیویی «سنبله A» شناسایی شد. که در آن زمان به علت کم بودن قدرت تفکیک تلسکوپ‌های رادیویی، منبع رادیویی کل [[صورت فلکی]] در نظر گرفته میشد. 3C 274 از اعضای کاتالوگ سوم کمبریج، برای منابع رادیویی است که مانند [[فهرست مسیه]] برای اجرام مرئی حاصل کارهای اولیه است و تعدادی از بهترین‌ها را در خود دارد. چنانچه وجود فهرست‌های خیلی بهتر از اجرام رادیویی که منتشر شده‌اند، پرنورترین اختروش آسمان (ستاره ای که از قدر ظاهری 13 در سنبله) برای همیشه با نام 3C 273 شناخته خواهد شد. | |
| − | + | سه نام آخر M87 به صورت مختصات [[میل]] و [[بعد]] از این جرم، بر اساس موقعیت نقطه‌ای اعتدال بهاری در سال 1950 تدوین شده است. دوباره به 1ES 1228+126 دقت کنید. دو گروه عددی وجود دارد که یکی بعد را نشان میدهد که در این مورد 12 ساعت و 28 دقیقه است و دیگری که 12/6+ است، نشان‌دهنده‌ی میل جرم آسمانی است. این نوع نام گذاری تقریباً نامتناهی و کاربردی است، ولی کمی پیچیدگی هم دارد. اما معنی پیشوند چیست؟ «1ES» نام فهرستی از منابع کیهانی در [[طول موج]] [[پرتو ایکس|اشعه ایکس]] است که ماهواره یاینشتین آن را شناسایی کرده است. نام «87GB» نیز اشاره به فهرستی از اجرام رادیویی شمال دارد که در رصدخانه رادیویی گرین بنک در ویرجینیای غربی تهیه شده است. و سرانجام IRAS یک ماهواره نجومی فروسرخ بود که با پرتاب در سال 1983 میلادی، نخستین پویش آسمان در [[طول موج]] [[پرتو فروسرخ|فروسرخ]] دور را انجام داد. M87، به شکل منبعی «کم نور» در فهرست داده‌های IRAS که در سال 1990 منتشر شد دیده میشود. | |
| − | |||
| − | |||
| − | با | ||
| − | شناخته | ||
| − | سه نام آخر M87 به صورت | ||
==منبع== | ==منبع== | ||
مجله نجوم 201 | مجله نجوم 201 | ||
[[رده:اخترفیزیک]] | [[رده:اخترفیزیک]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ آوریل ۲۰۱۳، ساعت ۲۰:۳۱
محتویات
اجرام غیرستاره ای[ویرایش]
این عبارت اصطلاحی است که به اجرام رصدی خارج از منظومه شمسی که تک ستاره نیستند اطلاق میشود. به طور خلاصه و در مجموع، به سحابی ها، خوشه‌های ستاره ای و کهکشان ها، «اجرام غیر ستاره ای» گفته میشود.
این اجرام خصوصآ در بین رصد گران معروف ترند و اصولآ رصد گران با ابزارهای خود به شکار اجرام غیر ستاره ای می‌روند.
البته این اجرام از نظر نورانیت، ابعاد و فاصله تنوع بسیار زیادی دارند و نمی‌توان از این حیث آنها را با هم مقایسه کرد، اما در مجموع همه آنها بین رصدگران به «اجرام غیر ستاره ای» مشهورند.
نام گذاری[ویرایش]
با جستجو کردن در هر مجله‌ی ستاره شناسی با اسامی مختلف و عجیب و غریبی رو به رو می‌شوید. نام‌هایی مانند Arp220 ،MWC560،3C273، QSO0957+561 1E1740/7-2942 و PSR 1257+12. برخی اختصاص به کهکشان‌ها دارند، گروهی شامل سحابیها و خوشه‌های ستاره ای هستند و بعضی هم تپ‌اخترها، اختروش‌ها، اجرام رادیویی، منابع پرتو ایکس و کلاً هر چیزی که در باغ وحش کیهانی وجود دارد. خوشبختانه رصدگرهای آسمان احتیاجی به حفظ کردن نام صدها نویسنده، حروف اختصاری یا کدهای مختلف منابع نوری آسمان ندارند.
M حرف اول مسیه[ویرایش]
اجرام اعماق آسمان مانند خوشه‌های ستاره ای و سحابیها، از همان روزهای اول که تلکسوپ‌ها آسمان شب را می‌کاویدند، مورد توجه بودند. اما شارل مسیه ستاره‌شناس فرانسوی بود که در اواخر قرن 18 میلادی توجهی جدی به این اجرام کرد و آنها را در فهرستی مرتب کرد که امروزه با نام فهرست مسیه شناخته میشود. مسیه رصدگر و کاشف دنباله‌دارها بود که هدف اصلی او از تهیه این فهرست، گردآوری اجرام شبه‌دنباله‌دار برای جلوگیری از خطای احتمالی خود او و همکارانش بود. بیشتر این اجرام را خود مسیه کشف کرد، اما تعدادی را هم ستاره شناسان دیگر از جمله پییِر مِشَن نخستین بار دیدند. فهرست مسیه شامل پرنورترین اجرام توده‌ای و غیرستاره ای دو سوم شمالی آسمان است و به همین دلیل با وجود گذشت 200 سال، هنوز هم پرکاربردترین فهرست اجرام اعماق آسمان است. عرف بر این است که هر ستاره شناس آماتوری که به رصد کهکشان‌ها و خوشه های ستاره ای علاقه‌مند میشود، کار خود را با این فهرست شروع می‌کند. همه‌ی 103 جرم این فهرست (که در ویرایش های بعدی به ترتیب به 108، 109 و 110 جرم رسید) در حومه‌ی شهر با تلسکوپ‌های 6 اینچ دیده میشوند. برخی از رصدگران با تلسکوپ 2/4 اینچ شکستی هم تمام اجرام این فهرست را می‌بینند و در مناطق بسیار تاریک با دوربین دوچشمی 50×8 نیز همه‌ی آنها دیده میشوند.
NGC و فهرست‌های دیگر[ویرایش]
فهرست بزرگ بعدی که با نام NGC منتشر شد، هنوز هم به طور گسترده استفاده میشود. فهرست NGC یا «کاتالوگ عمومی جدید سحابیها و خوشه‌های ستاره ای» را جان درایر در سال 1888 میلادی ارائه داد. این فهرست خلاصه‌ای از تمام فهرست‌های غیرستاره ای است که ستاره شناسان قرن نوزدهم تهیه کرده بودند. سرآمد آنها «کاتالوگ عمومی سحابیها» بود که جان هرشل آن را در سال 1864 منتشر کرده بود. فهرست NGC شامل 7840 جرم غیر ستاره ای مختلف است که به ترتیب بعد، بر اساس موقعیت نقطه یاعتدال بهاری در سال 1860 میلادی تنظیم شده است. با کشف اجرام بیشتر، درایر در سالهای 1895 و 1908 دو فهرست مکمل را به فهرست NGC با نام فهرست ضمیمه یا IC منتشر کرد و در نتیجه تعداد کل اجرام به 13226 جرم غیر ستاره ای رسید. همه‌ی این فهرست‌ها را میتوان حاصل یک کار دانست. این فهرست تقریباً تمام اجرام پخش (غیر نقطه‌ای) آسمان را که با تلسکوپ‌های 8 تا 12 اینچ در مناطق با آلودگی نوری کم و متوسط میتوان دید و تمام آنهایی را که در رصدگاهی ایده‌آل و با یک تلسکوپ 12 اینچ در مناطق با آلودگی نوری کم تا متوسط میتوان دید را شامل میشود. در رصدگاهی ایده‌آل و با یک تسلکوپ 12 اینچ با کیفیت، همه‌ی اجرام NGC دیده میشوند. اما قضیه‌ی IC فرق می‌کند! نیمی از اجرام IC با رصد مستقیم کشف شده‌اند، اما بیشتر اجرام IC دوم (یعنی اجرام شماره IC1530 به بالا) به روش‌های عکسبرداری دیده شده‌اند، که این امر رصد مستقیم آنها را غیر ممکن یا بسیار مشکل می‌کند. شمار زیادی از اجرام غیر ستاره ای به خصوص کهکشان‌ها، در پروژه‌های مختلف از جمله عکسبرداری جنوب آسمان در رصدخانه‌های هاروارد کشف و دسته‌بندی می‌شدند. برای رصدگرانی که پا را از NGC و IC فراتر میگذارند، فهرست بعدی، فهرست UGC، مخفف کاتالوگ عمومی کهکشان‌ها اپسالا است. این مجموعه شامل 12940 کهکشان درخشان با میل بالاتر از 2/5- درجه است. کاملتر از این فهرست، فهرست بزرگ اجرام نجومی غیر ستاره ای مرئی (MOL) است که حاصل کار رابرت دیکسون و جرج سانبرن است (انتشارات دانشگاه ایالتیاوهایو، سال 1980). 185000 جرم که خلاصه‌ای از 270 فهرست دیگر است، این مجموعه را تشکیل داده است.
کمی پیچیده‌تر[ویرایش]
هر چیزی با گذشت زمان پیچیده‌تر میشود. با گسترش نجوم، گروه‌های اجرام بیشتری شناسایی می‌شدند و برای این که جرمی در یکی از این گروه ها قرار گیرد، باید نام جدیدی را به خود میگرفت. چنانچه کهکشان ارپ 220، که در اول مطلب دیدید، همان IC4553 و IC4554 است (که به خاطر شکل خاص این کهکشان (که احتمالاً نتیجه‌ی برخورد و ادغام دو کهکشان مارپیچی است). هالتون آرپ آن را در اطلس کهکشان‌های عجیب که در سال 1966 منتشر کرد، گنجاند. با کشف جرمی در ورای باند مرئی امواج الکترومغناطیسی، نام جدیدی برای آن انتخاب میشود. یکی از پرنورترین آن کهکشان‌ها در خوشه کهکشانی سنبله، , M87 (NGC 4486) است که به نام های دیگری از جمله BG78 920421+0.918221,621+8221SE1, 472 C3,A و 28221f SARI+0421+ شناخته میشود. این اسامی در بین 20 نامی که در پایگاه داده‌های فراکهکشانی ناسا برای این جرم ثبت شده قرار دارند. در نخستین روزهای نجوم رادیویی «سنبله A» شناسایی شد. که در آن زمان به علت کم بودن قدرت تفکیک تلسکوپ‌های رادیویی، منبع رادیویی کل صورت فلکی در نظر گرفته میشد. 3C 274 از اعضای کاتالوگ سوم کمبریج، برای منابع رادیویی است که مانند فهرست مسیه برای اجرام مرئی حاصل کارهای اولیه است و تعدادی از بهترین‌ها را در خود دارد. چنانچه وجود فهرست‌های خیلی بهتر از اجرام رادیویی که منتشر شده‌اند، پرنورترین اختروش آسمان (ستاره ای که از قدر ظاهری 13 در سنبله) برای همیشه با نام 3C 273 شناخته خواهد شد. سه نام آخر M87 به صورت مختصات میل و بعد از این جرم، بر اساس موقعیت نقطه‌ای اعتدال بهاری در سال 1950 تدوین شده است. دوباره به 1ES 1228+126 دقت کنید. دو گروه عددی وجود دارد که یکی بعد را نشان میدهد که در این مورد 12 ساعت و 28 دقیقه است و دیگری که 12/6+ است، نشان‌دهنده‌ی میل جرم آسمانی است. این نوع نام گذاری تقریباً نامتناهی و کاربردی است، ولی کمی پیچیدگی هم دارد. اما معنی پیشوند چیست؟ «1ES» نام فهرستی از منابع کیهانی در طول موج اشعه ایکس است که ماهواره یاینشتین آن را شناسایی کرده است. نام «87GB» نیز اشاره به فهرستی از اجرام رادیویی شمال دارد که در رصدخانه رادیویی گرین بنک در ویرجینیای غربی تهیه شده است. و سرانجام IRAS یک ماهواره نجومی فروسرخ بود که با پرتاب در سال 1983 میلادی، نخستین پویش آسمان در طول موج فروسرخ دور را انجام داد. M87، به شکل منبعی «کم نور» در فهرست داده‌های IRAS که در سال 1990 منتشر شد دیده میشود.
منبع[ویرایش]
مجله نجوم 201
