صورت فلکی دب اکبر

از ویکی نجوم
پرش به: ناوبری، جستجو

اطلاعات اساسی[ویرایش]

دب اکبر                        
جعبه اطلاعات صورت فلکی

  2d50px-Ursa Major IAU.svg.png     

معادل لاتین                                                                                    Ursa Major


بعد                                                                    10 ساعت

میل                                                                    55 درجه

پهنه                                                       1380 درجه مربع

تعداد ستاره سیاره دار                                    20سال نوری

نام کم فروغ ترین ستاره                                   مغرز

مشهود بین عرض‌های °90+ و °-30
بهترین زمان مشاهده در ماه آوریل

یکی از بزرگترین صورت های فلکی است وشکل آن در اسناد قدیمی ستاره شناسی به صورت یک خرس بزرگ ترسیم شده است. هفت ستاره پرنور آن که در میان مردم شناخته شده است به شکل یک ملاقه یا آب گردان بزرگ است ودر قسمت پشت و دم خرس بزرگ قرار دارد.این صورت فلکی در اواخر فروردین ماه به بهترین وضعیت رصدی می رسد.

این هفت ستاره با نام هفت برادران نیز درمیان مردم شناخته می شود (گرچه بسیاری نیز بطور اشتباه آن را با نام بادبادکی می شناسند). امتداد دو ستاره جلویی وپرنور با نامهای دبه و مراق به ستاره قطبی می‌رسد.ستاره دوم ازسمت دسته ملاقه عناق نام دارد ودارای یک همدم نزدیک بانام سها (soha)می باشد.از زمانهای قدیم دیده شدن این ستاره همدم معیاری بوده است برای وضعیت دید افراد. کهکشان‌های بسیاری از جمله دو کهکشان معروف با شماره های m81 وm82 در محدوده آن قرار دارد.

در یونان و بابل قدیم ، همچنین در هندوستان و آمریکای شمالی ، مردم در مشهورترین صورت فلکی ، که ما ستارگان اصلی آن را اغلب "ارابه بزرگ" می نامیم ، تصویر خرسی نر یا ماده را می دیدند.

افسانه ها[ویرایش]

معروفترین افسانه یونانی خرسها ، که به گونه های مختلفی روایت می شود ، افسانه زئوس و کالیستوی زیباست. پدر خدایان ، زنوس ، عاشق این دختر زیبا شده بود ، که البته امر پیامدهایی را در بر داشت . کالیستو از زئوس پسری به نام " آرکاس " به دنیا آورد که بعدها شکارچی ممتازی شد . چون " هرا " ، همسر زئوس ، از داستان عشق و عاشقی آن دو خبردار شد ، بسیار خشمگین شد و کالیستو را به صورت خرس ماده را دید و می خواست آن را شکار کند. او خبر نداشت که این خرس در واقع مادر خود اوست. زئوس در آخرین لحظه موفق شد ، تیر آرکاس را از مسیرش منحرف کند. او برای این که در آینده از کالیستو محافظت کند ، آرکاس را به خرس نر جوانی تبدیل کرد و مادر و پسرش را به آسمان به شکل صورتهای دب اکبر و دب اصغر به آسمان انتقال داد.

شکلی که از این صورت فلکی برداشت می‌شود معمولا مانند یک خرس می‌باشد

بر اساس افسانه ای دیگر ، می گویند خود ، کالیستو را به شکل خرس ماده ای ، و پسر کالیستو یعنی آرکاس در این افسانه صورت فلکی محافظ خرس یا عوا شمرده می شود . از آنجایی که صورت فلکی دب اکبر هرگز غروب نمی کند ، مردم بر این باور بودند که خدایان ممنوع کرده اند که خرس ماده ، در اقیانوس ، یعنی در جایی که او هرگز غرق نمی شود ، شنا کند.

رومیان قدیم در ستاره ای نورانی دب اکبر ، هفت گاومیش کشنده گاو آن را می دیدند ،که گاو چران ، یعنی صورت فلکی عوا آنها را تعقیب می کند.

رومیان به هر حال صورت فلکی عوا را قبل از هر چیز ، شبانی می دانستند که خیش یا گاوآهنی را که توسط گاومیشها کشیده می شد ، اختراع کرده بود. به این ترتیب این صورت فلکی نمودار سیر تکاملی زندگی بشر از زندگی کوچ نشینی به جامعه ساکن در یک منطقه نیز به حساب می آید. در انگلستان قدیم مردم در نورانی ترین ستارگان دب اکبر ، ارابه شاه " آرتو " ( king Arthur : قهرمان افسانه ای انگلستان که می گویند شاه بریتانیایی ها در قرن ششم میلادی بوده است) را می دیدند. این صورت فلکی را مردم انگلستان "ارابه چارلز" نیز می خواندند و به این صورت "چارلز کبیر" ( charles the great : شارلمان ، معروف به چارلز کبیر ، چارلز اول پادشاه فرانسه و انگلستان در سال های 768 تا 814 میلادی) را به خاطر می آوردند. به این ترتیب بود که صورت فلکی "ارابه بزرگ" به طریق مختلف و به آرامی در تاریخ اقوام گوناگون شکل گرفت.

اقوام زیادی نیز در این صورت فلکی نقش خیش یا گاوآهنی را می دیدند ، که یک کشاورز ، مثلا صورت فلکی عوا آن را دنبال می کرد. آمریکایی ها دب اکبر را " ملاقه بزرگ " ( big dipper )نیز می خوانند.


ستارگان[ویرایش]

الفای دب اکبر به نام دوبه در عربی به معنای خرس است.طیف آن از نوع KO III،با قدر 1.8 و فاصله 70 سال نوری می باشد.دوبه و مراق به نام ستاره های راهنما،برای یافتن ستاره قطبی هستند.ستاره زتا و ستاره 80 خرس بزرگ یا سها به نظر جفتی می رسند،در حالی که هیچ ارتباطی با هم ندارند.مشاهده ستاره سهای کم فروغ،به وسیله اعراب و بومی های امریکا،به عنوان آزمایش قدرت چشم انسان شناخته گردیده است و عناق دارای طیف A2 V،قدر 2.3 دارد.سها با قدر 4 در فاصله 82 سال نوری قرار گرفته است.

ستاره دوگانه[ویرایش]

اجرام عمقی و ستاره دوگانه این صورت فلکی

ستاره عناق در وسط آبگردان ستاره ای دوگانه است: قدر ظاهری عضو پرنورتر(۲٫۱) و از آن عضو کمسوتر(۴٫۲) است. این ستاره نخستین ستاره دوگانه است که در ۱۶۵۰ کسف شد. زاویه‌ای که به چشم ناظر این دو را از هم جدا می‌کند ۱۵ ثانیه قوس است. پژوهش‌هایطیف نمودی بعدی نشان داده است که ستاره روشن‌تر این منظومه دوتایی، خود ستاره ای دوتایی است که عناق را ستاره ای سه گانه می‌سازد.












اجرام عمق آسمان[ویرایش]

در صورت فلکی خرس بزرگکهکشان های بسیاری وجود دارند. در فاصله 12 میلیون سال نوری از ما کهکشان مارپیچی M81 ،یکی از درخشان ترین کهکشان های آسمان با در 7 قرار گرفته است و M82 کهکشانی خاص با قدر 8 است که ظاهرا انفجاری غول آسا در مرکز آن در شرف انجام است. M101 یک کهکشان مار پیچی دوست داشتنی با قدر 8 است.



25d0px-M82 HST ACS 2006-14-a-large web.jpg
2d50px-Messier 81 HST.jpg
30d0px-M101 hires STScI-PRC2006-10a.jpg


منابع[ویرایش]

کتاب صورت های فلکی ، احمد دالکی

کتاب صورتهای فلکی دکتر اوبلاکر ترجمه بهروز بیضایی

ویکی پدیاانگلیسی

صور فلکی امروزی

آبمار • آتشدان • ارابه‌ران • اژدها • اسب بالدار • اسب کوچک • اسکنه • آفتاب‌پرست • بادبان • بزغاله • برساووش • بره • پیاله • پیکان • تاج جنوبی • اکلیل شمالی • تازی‌ها • ترازو • تک‌شاخ • تلسکوپ • تلمبه • تور • توکان • جوی • چلپاسه • چلیپا • خرچنگ • خرس بزرگ • خرس کوچک • خرگوش • درنا • دلفین • دلو • دوپرگار • دوپیکر • دوشیزه • ذات الکرسی • روباه • زانو زده • زرافه • آندرومدا • ساعت • سپر • سکستان • سگ بزرگ • سگ کوچک • سنگتراش • سه‌پایه • سه‌سو • سیاهگوش • سیمرغ • شاه‌تخته • جبار • شلیاق • اسد • شیر کوچک • طاووس • عقاب • قطب‌نما • قنطورس • قیفاووس • کبوتر • کژدم • کشتیدم • کلاغ • کمان • کوره • کوهمیز • گاو • گاوران • گرگ • گونیا • گیسو • مار • مار باریک • مارافسای • ماکیان • حوت • ماهی پرنده • ماهی جنوبی • ماهی زرین • مثلث جنوبی • مرغ بهشتی • مگس جنوبی • میکروسکوپ • نهنگ • هشتک • هندی